साहित्यकार डा. लम्सालको ‘अग्नि’ महाकाव्य: ‘जातीय छुवाछुत र सनातन उत्पीडनको कथा’
प्रकाशित मिति : आश्विन १६, २०७८ शनिबार
साहित्यकार तथा रेडियोकर्मी डा. नवराज लम्सालको तेस्रो महाकाव्य ‘अग्नि’ लोकार्पण गरिएको छ ।
नेपाल प्रज्ञा प्रतिष्ठान काठमाडौँमा आयोजित कार्यक्रममा आहुति, डा रामप्रसाद ज्ञवाली र डा. गीता त्रिपाठीसँगै डा. लम्सालकी ६ बर्षिया नातिनी आयराले संयुक्त रुपमा महाकाव्यको लोकार्पण गर्नुभयो ।
‘जातीय व्यवस्था परिवर्तनका लागि सहयोग पुग्ने विश्वास’
कार्यक्रममा आहुतीले महाकाव्यले नेपाली समाजमा रहेको विकृति, विसङ्गति र जातीय व्यवस्था परिवर्तनका लागि सहयोग पुग्ने विश्वास व्यक्त गर्नुभयो । उहाँले दलित समुदाय नेपाली इतिहासको प्रथम प्राविधिक वा वैज्ञानिक रहे पनि जात व्यवस्थाले त्यसको सही मूल्याङ्कन हुन नसकेको बताउनुभयो ।
यसैगरी डा. रामप्रसाद ज्ञवालीले वि.सं. २०५० को दशकयता नेपाली साहित्यमा लेखिएका तीन सयभन्दा बढी महाकाव्य मध्ये ‘अग्नि’ सबैले पढ्नै पर्ने विषय र पात्रमाथि लेखिएको उल्लेखनीय महाकाव्य भएको बताउनुभयो ।
कार्यक्रममा डा. गीता त्रिपाठीले अग्नि महाकाव्य मार्फत नेपाली समाजको चरित्र, उत्पीडन र विभेदको कथा मौलिक ढङ्गले प्रस्तुत गरेकोमा लेखकको प्रशंसा गर्नुभयो ।
साहित्यकार डा. लम्सालले अग्नि यसअघि लेखिएका दुई वटा महाकाव्य कर्ण र धराभन्दा भिन्न विषयवस्तु, विशेष गरी जातको आधारमा हुने छुवाछुत र सनातन उत्पीडनको लामो कथालाई महाकाव्य मार्फत उजागर गरेको बताउनुभयो ।
सीमान्तकृत पात्र , प्रवृत्ति र पहिचानलाई मूल प्रवाहमा
समकालीन नेपाली साहित्यका प्रतिनिधि कवि तथा गीतकार र नेपाली सञ्चार क्षेत्रका अग्रणी व्यक्ति डा. लम्सालको रेडियो नेपाल तथा बीबीसी नेपाली सेवासँग जोडिएको लामो इतिहास छ ।
साहित्यकार हुनुको शिल्पले सञ्चारको क्षेत्रमा उहाँको उपस्थितिलाई जति अर्थपूर्ण र बहुविध बनाएको छ , सञ्चारको ज्ञान र शिल्पले साहित्य लेखनमा पनि त्यति नै तीव्र आलोचनात्मक चेत बढाएको पाइन्छ । निकै सुस्त जस्तो लाग्ने नेपाली महाकाव्य विधालाई चलायमान बनाउने उहाँको यो योगदानलाई बौद्धिक , तार्किक र वस्तुनिष्ठ मानिन्छ ।
समकालीन चेतनाको जगमा पूर्वीय दर्शन र मिथकलाई हेर्ने , देशको बहुलता र विविधतालाई नजिकबाट अनुभूत गर्ने र सीमान्तकृत पात्र , प्रवृत्ति र तिनको पहिचानलाई मूल प्रवाहमा ल्याउने सन्दर्भ डा लम्सालका लेखनका खास विशेषता मानिन्छन् ।
यसअघिका दुई महाकाव्य: कर्ण र धरा
कर्णमा सीमान्तकृत कर्णको नायकत्व , धरामा देशको बहुलता र बहुलतामै उठेको राष्ट्रिय चिन्तन तथा अग्निमा देखापरेको उच्च मानवतावाद उनीभित्र क्रमशः क्रमशः बढ्दै आएको लेखकीय उत्कर्ष मान्न सकिन्छ ।
अग्नि उहाँको लामो अध्ययन , अनुभव र अनुसन्धानको जगमा उभिएको निकै बौद्धिक र तार्किक तर भाषा र अभिव्यक्तिका हिसाबले कोमल र सम्प्रेष्य महाकाव्य हो । विभिन्न धार्मिक , सांस्कृतिक तथा ऐतिहासिक तर्क र तथ्यसहित मानव मर्यादाका लागि यसमा गहिरो आग्रह गरिएको छ ।
पूर्वीय दर्शन र नेपाली इतिहासको पोयो समाएर वर्तमान समयको संवेदनालाई उहाँले कसिलोसँग पक्रिनुभएको छ । कर्ण महाकाव्य २०६६ र धरा महाकाव्य २०७३ का अतिरिक्त उहाँका अन्य ३ वटा कविता सङ्ग्रह र २ वटा गीत सङग्रह प्रकाशित छन् । अग्नि उहाँको आठौं कृति हो ।
यो महाकाव्य बुकहिल प्रकाशनले बजारमा ल्याएको हो ।