अमेरिका र इजरायलले परित्याग गरे युनेस्को
प्रकाशित मिति : पुस १९, २०७५ बिहीबार
संयुक्त राज्य अमेरिका र इजरालले ‘संयुक्त राष्ट्र शिक्षा, वैज्ञानिक एवम सांस्कृतिक संगठन(युनेस्को)’को सदस्यता औपचारिक रुपमा परित्याग गरेका छन् । योसँगै एक वर्षदेखि परित्याग गर्ने प्रक्रियाको पटाक्षेप भएको छ ।
उनीहरुले नयाँ वर्षको मध्यरातमा यो कदम चालेका हुन् । यो परित्याग प्रक्रियात्मक मात्र हो, यस अघिनै उनीहरुले संगठनलाई दिइरहेको अनुदान रोकेर बसेका थिए ।
यस परित्यागले दोस्रो विश्वयुद्धपछि अमेरिकासमेतको संलग्नतामा शान्ति प्रोत्साहन गर्नको लागि स्थापना गरिएको यस संस्थामाथि ठूलो धक्का लाग्ने भएको छ ।
ट्रम्प प्रशासनले सन् २०१७ अक्टोबरमै संठगनबाट बाहिरिने प्रस्ताव पेश गरेका थिए । इजरायले अमेरिकी कदमलाई पछ्याएको थियो । अमेरिका र इजरायलले संयुक्त राष्ट्रको यो विशिष्टिकृत संस्थामाथि इजरायलविरोधी पूर्वाग्रह राखेको आरोप लगाएका थिए ।
पेरिसमा मुख्यालय रहेको युनोस्कोले विगतमा इजरायलले पूर्वी जेरुसेलम कब्जा गरेको कुराको विरोध गरेको थियो । साथै संगठनले सन् २०११ मा इजरायल र अमेरिकाको विरोधका बीच प्यालेस्टाइनलाई पूर्ण सदस्यता प्रदान गरेको थियो ।
अमेरिकाले संगठनमा ‘आधारभूत सुधार’ को माग गरेको छ ।
युनेस्को सम्पदा संरक्षणको कामको लागि परिचित छ । यसले विश्वभरीका महत्त्वपूर्ण सम्पदाहरुको सूचि राख्ने गर्छ । साथमा यसले विकासोन्मुख राष्ट्रहरुमा शिक्षालाई प्रवर्धन गर्ने कायक्रम पनि अघि बढाउँछ ।
सन् २०११ मा प्यालेस्टाइनलाई सदस्यता दिए देखिनै इजरायल र अमेरिका दुवैले संगठनलाई दिदैं आएको अनुदान रोकेका थिए ।
संगठनको कुल बजेटको २२ प्रतिशत तिरिरहेको अमेरिकाले संगठनलाई ६० करोड अमेरिकी डलर तिर्न बाँकी छ । कत्तिले यही ठूलो राशी तिर्नु पर्ने भएकाले ट्रम्पले बाहिरिने निर्णय गरेको मानेका छन् । इजरायलले भने संगठनलाई १ करोड अमेरिकी डलर तिर्नुपर्नेछ ।
मध्य–पूर्वसम्बन्धमा पास भएका १२ पाठहरु इजरायल र सबै अरब सदस्य राष्ट्रहरुको सहमतिमा पास भएको भन्दै युनेस्कोले अमेरिकाद्वारा संगठनबाट बाहिरिन दिएको कुनै पनि कारण उपयुक्त नभएको बताएको छ ।
यसअघि अमेरिकाको विदेश मन्त्रालय(डिपार्टमेन्ट अफ स्टेट)ले युनेस्कोका अधिकारीहरुलाई अमेरिका ‘गैर–राजनीतिक मुद्दाहरुमा’ ‘अवलोकनकर्ता राष्ट्र’ को रुपमा संलग्न हुन चाहेको बताएका थिए । यसमा विश्व सम्पदा क्षत्रको संरक्षण, प्रेस स्वतन्त्रताको वकालत र वैज्ञानिक सहकार्य र शिक्षाजस्ता कार्य पर्छन् ।
अमेरिकाले अप्रिलमा हुने युनेस्कोको कार्यकारी बोर्ड बैठकको बेला यो हैसियतको माग गर्ने सम्भावना छ ।
अमेरिकाले यस अघि पनि युनेस्को परित्याग गरेको इतिहास छ । रेगन प्रशासनले सन् १९८४ मा संगठनमा खराब व्यवस्थापन, भ्रष्टता बढेको र सोभियत संघको चासोको वकालत गरेको भनेर बाहिरिएको थियो । त्यसपछि सन् २००३ मा मात्र अमेरिका संगठनमा सामेल भएको थियो ।