उत्तर कोरिया परमाणु निःशस्त्रीकरणमा चीन–अमेरिकाको चासो
प्रकाशित मिति : बैशाख २०, २०७५ बिहीबार
वाङ ली काठमाडौं
आवश्यक तयारीका साथ तय भएअनुरूप उत्तर कोरियाली सर्वोच्च नेता किम जोङ उन र दक्षिण कोरियाली राष्ट्रपति मुन जाय इनबीच भेटवार्ता भयो । दक्षिण कोरियाको पेन्मुन्जोमस्थित पिस हाउसमा गत शुक्रबार दुई कोरियाली राष्ट्रप्रमुखले शिखर वार्ता गरे ।
किम र मुन दुवैले हात मिलाएर सौहार्दपूर्वक शिखर वार्तालाई सार्थक बनाएका थिए । अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्धमा यस वार्तालाई ऐतिहासिक उपलब्धिको रूपमा लिइनेछ । दुई कोरिया अहिले पनि प्राविधिक रूपमा युद्धमै छन् ।
कोरियाली युद्धविराम भएको ६५ वर्ष पुगिसक्दा पनि दुई कोरियाबीच शान्ति वार्ता नहुनुले दुवै देशलाई युद्धकै अवस्थामा राखेर हेरिने गरिएको छ ।
किम जोङ उनले दक्षिण कोरियाली भूमिमा पाइला टेकेसँगै इतिहासको पानामा नयाँ अध्याय थपिएको छ । गैरसैनिक क्षेत्रमा किम र मुनबीच भएको सिखर वार्ता आफैँमा शान्तिको प्रतीक थियो । दुई देशबीचको शिखर वार्तालाई विश्वले हेरिरहँदा उनीहरूले सौहार्दपूर्वक हातमा हात जोडे र आत्मीयताका साथ कुरा गरे ।
किम–मुन शिखर वार्ताले कोरियाली प्रायद्वीपलाई व्यावहारिक तवरबाट निशस्त्रीकरण गर्ने ढोका खोलेको छ । यसअघिका अन्तरकोरिया शिखर सम्मेलन अन्तरकोरियाली सम्बन्ध र सहकार्यका विषयमा केन्द्रित हुने गर्थे ।
उत्तर कोरियाली प्रायद्वीपमा परमाणु निशस्त्रीकरण गर्नेबारे उत्तर कोरिया, दक्षिण कोरिया, चीन, अमेरिका, रुस र जापानबीच ६ पक्षीय छलफल भएको थियो । तर, सन् २००८ पछि सो प्रयासमा पूर्णविराम लाग्यो । खैर, सन् २०१८ को सुरुवातबाटै उत्तर कोरियाली नेता किममा एकाएक परिवर्तन आयो ।
हिउँदे ओलम्पिकमा उत्तर कोरिया सहभागी हुँदै उत्तर–दक्षिण कोरियाको सम्बन्धमा नयाँ आयाम थप्ने काम किमबाट भयो । शिखर वार्ताका क्रममा सम्बोधन गर्दै किमले सम्बन्ध सुधारका लागि हिउँदे ओलम्पिकले पुलको काम गरेको उद्घोष गरे ।
उत्तर–दक्षिण कोरिया सम्बन्ध सुधारका लागि मुख्य तीन पक्षको महत्वपूर्ण भूमिका रह्यो । सर्वप्रथम दक्षिण कोरियाली राष्ट्रपति मुन जाय इनले अन्तरकोरियाली सम्बन्ध सुधारका लागि ल्याएको ‘मुनलाइट’ नीतिले ठूलो प्रभाव पा-यो । अर्कोतर्फ, अन्तर्राष्ट्रियस्तरबाट उत्तर कोरियामाथि कडा प्रतिबन्ध लाग्ने कार्य सुरु भयो ।
परमाणु हतियारमा आफ्नो देश सक्षम भइसकेको र थप परीक्षण गरिरहन आवश्यक नरहेको ठम्याइमा किम पुगेका थिए । यसर्थ, परमाणु हतियारको विकासमा सफलता हात पारेपछिको चरणमा उत्तर कोरियाको आर्थिक विकासलाई जोड दिनुपर्नेमा किमको ध्यान गएको देखिन्छ ।
जुलाई २०१६ बाट संयुक्त राष्ट्रसंघीय सुरक्षा परिषद्ले उत्तर कोरियामाथि प्रतिबन्ध लगायो । आर्थिक तथा सैन्य प्रतिबन्ध लगाउँदै उत्तर कोरियामाथिको प्रतिबन्धलाई राष्ट्रसंघले थप कडा बनाउँदै लग्यो । यसले गर्दा, उत्तर कोरियामाथि थप दबाब बढ्दै गएको थियो । तेस्रो, कारणको रूपमा किम परमाणु हतियारमा आफ्नो देश सक्षम भइसकेको र थप परमाणु हतियारको परीक्षण गरिरहन आवश्यक नरहेको ठम्याइमा पुगेका थिए ।
यसर्थ, परमाणु हतियारको विकासमा सफलता हात पारेपछिको चरणमा उत्तर कोरियाको आर्थिक विकासलाई जोड दिनुपर्नेमा किमको ध्यान गएको छ ।
निःसन्देह, चीन भ्रमणपछि किममा थप आत्मविश्वास आएको छ । सीसँगको भेटपछि सार्वजनिक स्तरमा उनको आत्मविश्वास बढेको छ । अन्तरकोरिया शिखर वार्तासम्बन्धी प्रेस विज्ञप्तिअनुसार आउँदो मे महिनामा ट्रम्प र मुनसँग गरिने वार्तामा परमाणु निशस्त्रीकरणका लागि किम प्रतिबद्ध छन् ।
शिखर वार्तकै क्रममा उत्तर कोरियाको सुरक्षाको प्रत्याभूति हुने र सैन्य खतरालाई हटाइने हो भने आफूले परमाणु कार्यक्रमलाई निरन्तरता दिनुपर्ने कुनै कारण नभएको स्पष्टोक्ति किमले दिइसकेका छन् । गतवर्षको अन्त्यमा उत्तर कोरियाले छैटौँ परमाणु हतियार परीक्षण गरेको थियो । त्यसपछि, केही साताअघि उत्तर कोरियाको मजुर पार्टीको तेस्रो केन्द्रीय बैठकमा पनि परमाणु तथा क्षेप्यास्त्र परीक्षण कार्यक्रम रोक्ने कुरा किमले गरेका थिए ।
सी जिनपिङलाई भेट्न गएका किम सीसँगको भेट तथा वार्तालापबाट प्रभावित भए । सीले प्राविधिक नवीनताले सुसज्जित अर्थतन्त्रले मात्र राज्यको वास्तविक शक्ति बढाउने र सामाजिक स्थायित्व र जनताको हित गर्नेमा जोड दिएका थिए ।
यसर्थ, किम–मुन उच्चस्तरीय शिखर वार्ताको मुख्य एजेन्डाको रूपमा कोरियाली प्रायद्वीपमा शान्ति स्थापना गर्नु थियो । र, नभन्दै शिखर वार्तामा दुई कोरिया परमाणु निशस्त्रीकरण र शान्ति सम्झौताका लागि सहमत भए । सँगसँगै दुई कोरियाबीच ६५ वर्षपछि शान्ति सम्झौताका लागि ठोस आधार र विश्वासको वातावरण बन्यो ।
दक्षिण कोरियाको पेन्मुन्जोम घोषणामा किम र मुन दुवैले हस्ताक्षर गर्दै सिंगो कोरियाली प्रायद्वीपमा शान्ति स्थापना गर्ने प्रतिबद्धता जनाए । यसरी, दुई देशबीचको सैन्य तनाव अन्त्य, पारस्परिक समृद्धि र एकीकरणका लागि उत्तर र दक्षिण कोरियाले प्रतिबद्धता जाहेर गरेका छन् । विश्वले कोरियाली प्रायद्वीपमा शान्ति होस् भन्ने चाहना राखेको थियो ।
यसरी विश्व समुदायको चाहनाअनुरूप नै दुई कोरियाले पूर्ण परमाणु निशस्त्रीकरणलाई साझा मुद्दा बनाएर सहमतिमा पुगेका हुन् । यदि दुई कोरियाली देशबीचको प्रतिबद्धताअनुरूप नै परमाणु हतियार निशस्त्रीकरण र क्षेप्यास्त्र कार्यक्रमलाई टुंगोमा लगाइएको खण्डमा अन्तरकोरियाली आर्थिक साझेदारी सम्भव हुनेछ । यसले गर्दा, थप आर्थिक समृद्धिका साथ दुवै कोरियाको समुन्नति र स्थायित्वमा नयाँ आयाम थपिने निश्चित छ ।
चिनियाँ राष्ट्रपति सी जिनपिङलाई भेट्न गएका किम सीसँगको भेट तथा वार्तालापबाट प्रभावित भए । भेटमा सीले प्राविधिक नवीनताले सुसज्जित अर्थतन्त्रले मात्र राज्यको वास्तविक शक्ति बढाउने र सामाजिक स्थायित्व र जनताको हित गर्नेमा जोड दिएका थिए । यसर्थ, किमले मुनसँगको उच्चस्तरीय शिखर वार्तामा मुख्य एजेन्डाका रूपमा कोरियाली प्रायःद्वीपमा शान्ति स्थापना गर्ने विषयलाई महत्व दिए ।
कोरिया युद्ध सुरु भएको ६८ वर्षपछि आधिकारिक रूपमा कोरियाली प्रायद्वीपमा स्थायी शान्तिका लागि दुई कोरियाबीचको सहमति कोसेढुंगा सावित भएको छ । कोरियाको विकसित राजनीतिलाई विश्वले स्वागत गरेको छ । स्वागत गर्ने राष्ट्रमध्ये चिनियाँ राष्ट्रपति सी जिनपिङ, जापानी प्रधानमन्त्री सिन्जो अबे र अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्प अग्रपंक्तिमा रहे ।
अर्कोतर्फ, अन्तरकोरियाली शिखर वार्तालाई अमेरिकाले स्वागत नगर्ने तथा नकारात्मक प्रतिक्रिया दिन सक्ने अवस्था छैन । आउँदो मे महिनामा किम र ट्रम्पबीच महत्वपूर्ण शिखर वार्ता हुने तयारी भइरहेको सन्दर्भमा अमेरिकाबाट दुई कोरियाको मिलनलाई लिएर नकारात्मक टीका–टिप्पणी गर्नु सान्दर्भिक छैन, जसलाई ट्रम्पले राम्रोसँग बुझेका छन् ।
ट्रम्पसँगको वार्तामा किमले परमाणु निशस्त्रीकरण गर्दा उत्तर कोरियाको दीर्घकालीन सुरक्षा जोखिम नहुने ठोस र विश्वासिलो आधार खोज्नेछन् । यसकारण किमलाई आस्वस्थ पार्न नयाँ सम्झौता हुनुपर्ने हुन्छ ।
उत्तर कोरियाको वैधानिक सुरक्षा चिन्तालाई निष्पक्ष र न्यायसंगत तवरबाट समाधान गरियोस् भन्ने चासो चीनको हो । राजनीतिक तथा नैतिक दुवै तवरबाट क्रमिक रूपमा परमाणु निशस्त्रीकरण गरिनुपर्छ । चीनले लामो समयदेखि गर्दै आएको प्रस्ताव पनि यही हो ।
कोरियाली प्रायद्वीपमा परमाणु निशस्त्रीकरणलाई आत्मसात् गरिरहँदा यस क्षेत्रको स्थायी शान्ति स्थापनार्थ विशेष शान्ति संयन्त्रको विकास गर्नुपर्ने हुन्छ । यस्तो हुन सकेको खण्डमा मात्र किम–मुन शिखर वार्ताले विश्वमा वास्तविक शान्तिको सन्देश दिनेछ ।
स्रोत : सिजिटिएन डट कम
(चाइना ग्लोबल टेलिभिजन नेटवर्क)