चीन कसरी बन्यो ड्रोन संसारको बादशाह ? कुन कुन देशले किनेका छन् लडाकू ड्रोन

नेपाल डेस्क

---

प्रकाशित मिति : माघ १०, २०७९ मंगलबार

साउदी अरेबियादेखि म्यानमार र इराकदेखि इथियोपियासम्म विश्वका धेरै देशका सेनाले चिनियाँ लडाकु ड्रोन प्रयोग गरिरहेका छन्। धेरै देशका सेनाले चिनियाँ ड्रोनको सहयोगमा धेरै सैन्य कारबाही पनि गरेका छन्। यमनमा साउदी नेतृत्वको गठबन्धनले विगत आठ वर्षमा ८ हजार भन्दा बढी यमनी नागरिकहरूलाई मार्न चिनियाँ ड्रोन प्रयोग गरेको छ।

इराकी सेनाको दाबी गर्दै भनेको छ, ‘आईएसआईएस बिरूद्ध २ सय ६० भन्दा बढी हवाई आक्रमणहरू चिनियाँ ड्रोनको सहयोगमा शतप्रतिशत सफलता दरको साथ गरेको छ। चिनियाँ ड्रोनले सशस्त्र म्यानमारको सेनाले पनि दुई वर्षअघि सत्ता कब्जा गरेको विरोधमा नागरिक र जातीय समूहमाथि सयौं हवाई आक्रमण गरेको थियो।’ उही समयमा, इथियोपियाका प्रधानमन्त्री अबी अहमदले कोचीनी ड्रोनको सहयोगमा २०२१ मा विद्रोहको अन्त्य गरे।

चिनियाँ ड्रोन किनेका यी देशहरू:

चिनियाँ लडाकू ड्रोनका अन्य खरीददारहरूमा मोरक्को, इजिप्ट, अल्जेरिया, संयुक्त अरब इमिरेट्स (युएई), पाकिस्तान र सर्बिया समावेश छन्। तिनीहरूले खरिद गरेको ड्रोनले गुप्तचर सङ्कलनसँगै हावाबाट सतहमा मार हान्न सक्ने मिसाइलहरू पनि प्रहार गर्न सक्छन्।

स्टकहोम इन्टरनेशनल पिस रिसर्च इन्स्टिच्युट (SIPRI) को तथ्यांक जसले विश्वव्यापी हतियार खरिद अनुगमन गर्छ, चीनले विगत एक दशकमा १७ देशलाई २८२ लडाकू ड्रोन बेचेको देखाउँछ। यस्तो अवस्थामा चीन लडाकू ड्रोनको विश्वको प्रमुख निर्यातकर्ता बनेको छ।

चीनले अमेरिकाभन्दा धेरै ड्रोन बेचेको छ :

तुलना गरेर, अमेरिकासँग विश्वमा सबैभन्दा उन्नत UAVs छ, SIPRI डाटा अनुसार। यसका बावजुद, यसले गत दशकमा केवल १२ लडाकू ड्रोन बेचेको छ। बेलायत र फ्रान्स पनि यी १२ ड्रोनका खरिदकर्ता हुन्। यद्यपि, अमेरिका अझै पनि निशस्त्र निगरानी ड्रोनको निर्यातमा अग्रणी छ।

अमेरिकासँग ड्रोनको फराकिलो दायरा छ। अमेरिकी ड्रोनहरू प्रविधिको हिसाबले पनि सबैभन्दा उन्नत र महँगो छन्। अमेरिकाको हतियार बिक्री नीति पनि निकै जटिल छ । यस्तो अवस्थामा विश्वका साना देशहरूले अर्को विकल्पको रूपमा सस्तो चिनियाँ ड्रोन किनिरहेका छन् ।

चीनले कसरी गर्‍य ड्रोन बजार कब्जा
गत दशकमा लडाकू ड्रोनको लागि विश्वव्यापी बजारमा चीनको प्रभुत्व सरकारी वित्त र कूटनीतिक प्रयासहरूको कारण हो। चीनले आफ्नो सेनालाई विश्वस्तरको मापदण्ड अनुसार ढाल्ने प्रयास गरिरहेको छ । चिनियाँ राष्ट्रपति सी जिनपिङले ड्रोन युद्धको वातावरण बदल्न सक्ने क्षमता भएको बताएका छन् ।

यही कारणले गत वर्ष कम्युनिष्ट पार्टीको महाधिवेशनमा जिनपिङ प्रशासनले मानवरहित, आर्टिफिसियल इन्टेलिजेन्सको क्षमता बढाउने बाचा गरेका थिए । सेन्टर फर स्ट्र्याटेजिक एण्ड इन्टरनेशनल स्टडीज (CSIS) का वरिष्ठ फेलो जोन शसले भने, ‘ड्रोन चीनको सूचनात्मक युद्ध अवधारणाको एक महत्वपूर्ण भाग हो। यस्तो उन्नत क्षमताले चीनलाई आफ्नो सिमानाभन्दा बाहिरको पूर्वाधार वा राजनीतिक जोखिममा मिसनहरू सञ्चालन गर्ने क्षमता दिन्छ।’

चिनियाँ ड्रोन,अमेरिकी ड्रोनहरूको कपी :

ग्लोबल डिफेन्स अनुगमन गर्ने जेन्स मिडिया आउटलेटका उड्डयन विशेषज्ञ अखिल काडिदलले चिनियाँ ड्रोनहरू सूचना सङ्कलन, आक्रमण र इलेक्ट्रोनिक युद्धमा अगाडि रहेको बताए। उनले चीनको सबैभन्दा बढी बिक्री हुने ड्रोन Caihong-4 अमेरिकी निर्मित MQ-9 रीपरको नक्कल भएको र अत्यधिक लोकप्रिय Wing Loong-2 अमेरिकी निर्मित MQ-1 Predator जस्तै रहेको बताए। कडिडलले भने,’चीनमा धेरै UAV कार्यक्रमहरूले पनि पश्चिमी देशहरूमा भन्दा धेरै अन्य सुविधाहरू प्रदान गर्दछ। द विङ लुङ-२ र द विङ लुङ-३ यसका उदाहरण हुन्। यी दुवै यूएभी अमेरिकी ड्रोनभन्दा छिटो मात्रै होइन, धेरै हतियारसहित उड्न पनि सक्छन् ।’

चिनियाँ ड्रोन अमेरिकी भन्दा सस्तो :
अमेरिकामा आधारित थिंक ट्याङ्क सीएसआईएसका अनुसार चिनियाँ लडाकु ड्रोनहरू अमेरिकी ड्रोनसँग मिल्दोजुल्दो डिजाइन र क्षमता भए पनि सस्तो छन्। यही कारणले गर्दा विश्वव्यापी खरीददारहरू चाँडै चिनियाँ ड्रोनप्रति आकर्षित भएका हुन ।