विश्वका १० पुराना झण्डामा नेपालको झण्डा समेत
प्रकाशित मिति : कार्तिक ६, २०८२ बिहीबार
तस्बिर: सुनिल चन्द्र शर्मा
कुनै पनि राष्ट्रको झण्डा उक्त देशको राष्ट्रिय प्रतीक हो। तीमध्ये केही सर्वाधिक प्रतिष्ठित राष्ट्रिय झण्डाहरू सबभन्दा पुराना पनि छन्। पुराना झण्डाहरूले एकता र इतिहासको गहिरो भावनालाई व्यक्त गर्छन्।
जापानको प्रतिष्ठित रातो र सेतो झण्डाले उदाउँदो सूर्यको देशको रूपमा देशको पहिचानलाई मूर्त रूप दिन्छ। परम्परा अनुसार सन् ७०१ मा जापानको स्थापना भएपछि सूर्यकी देवी अमातेरासुले यो झण्डा उपहार स्वरूप दिएकी थिइन्। तर, जापानको सबैभन्दा पुरानो जीवित झण्डा १६औं शताब्दीको हो, त्यसैले यसलाई विश्वको सबैभन्दा पुरानो भन्न सकिन्छ कि सकिँदैन भन्ने निश्चित छैन।
डेनमार्कको झण्डा सन् १२१९ मा युद्धको समयमा आकाशबाट खसेको भनिन्छ। डेनमार्क नर्डिक क्रस प्रयोग गर्ने पहिलो देश थियो र यो एक प्रचलन स्थापित गर्ने देश बन्यो। यो झण्डालाई सन् १६२५ मा आधिकारिक रूपमा मान्यता दिइएको थियो, जसले गर्दा यो निरन्तर प्रयोगमा रहेको सबैभन्दा पुरानो राष्ट्रिय झण्डा हो।
अस्ट्रियाको साधारण रातो र सेतो झण्डा सन् १२३० देखि प्रयोग हुँदै आएको छ। अन्य धेरै झण्डा जस्तै यसको कथा पनि युद्धभूमिबाट प्रेरित छ। किंवदन्ती अनुसार ड्युक लियोपोल्ड पाँचौं एक भयंकर युद्धपछि आराम गरिरहेका थिए, जसले गर्दा उनको सेतो कोट पूर्ण रूपमा रगतले रातो भएको थियो। जब लियोपोल्डले आफ्नो बेल्ट हटाए, त्यसमुनिको कपडा अझै चम्किलो सेतो थियो।
लाट्भियाको झण्डा रूप र उत्पत्तिको हिसाबले अस्ट्रियाको झण्डासँग मिल्दोजुल्दो छ। लाट्भियाको झण्डा औपचारिक रूपमा सन् १९२१ मा मात्र अपनाइएको भए पनि यसको प्रयोग १३औं शताब्दी जत्तिकै पुरानो भएको रेकर्ड छ। सोभियत संघको कब्जामा रहँदा लाट्भियाको झण्डालाई दबाइएको थियो र यसलाई स्वतन्त्रताको प्रतीकका रूपमा प्रयोग गरिएको थियो।
अल्बानियाको झण्डामा भएको दोहोरो टाउको भएको चीलको प्रतीक १४औं शताब्दीसम्म पुग्छ, जब अल्बानियाका कुलीन परिवारहरूले यसलाई बाइजान्टिन साम्राज्यबाट लिएका थिए। यो झण्डा ओटोमन शासनको विरुद्ध विद्रोहको प्रतीकको रूपमा सन् १४४३ मा पहिलो पटक फहराइएको थियो। ५०० वर्षभन्दा बढी ओटोमन शासनपछि सन् १९१२ मा यसलाई औपचारिक रूपमा अपनाइयो।
दुई वर्गाकार झण्डामध्ये एक, स्विस झण्डा सन् १४७० देखि प्रयोग हुँदै आएको छ। यस झण्डाको उत्पत्तिको लागि तीनवटा कथाहरू छन्। सेतो क्रस पहिलो पटक युद्धमा ओल्ड स्विस कन्फेडेरेसीका सेनाहरूलाई चिन्न प्रयोग गरिएको थियो।
तीन रङ्गहरू प्रयोग गर्ने पहिलो झण्डा, नेदरल्याण्डसको झण्डालाई विलियम, प्रिन्स अफ ओरेन्जले सन् १५७५ मा स्पेनविरुद्धको विद्रोहमा उठाएका थिए। मूल झण्डा सुन्तला, सेतो र निलो भए तापनि त्यसको केही समयपछि सुन्तलाको स्थानमा रातो रङ्ग राखियो, सम्भवतः रङ्ग उड्ने समस्याले गर्दा हुनसक्छ।
आफ्नो छिमेकी डेनमार्क जस्तै, स्वीडेनको झण्डामा पनि निलो र पहेँलो रङ्गको नर्डिक क्रस छ। स्वीडेनको झण्डा पहिलो पटक सन् १५६२ मा प्रयोग गरिएको थियो, यद्यपि यसलाई औपचारिक रूपमा अपनाउन झन्डै ३०० वर्ष लाग्यो। किंवदन्ती अनुसार, राजा एरिक नवौंले युद्धको समयमा निलो आकाशमाथि एउटा सुनौलो क्रस देखे, जसलाई उनले आफ्नो विजयको लागि ईश्वरको इच्छाको सङ्केत माने।
सन् १७४३ मा पहिलो पटक प्रयोग गरिएको नेपालको झण्डा प्रचलनमा रहेकामध्ये सबैभन्दा भिन्नमध्ये एक हो। त्रिकोणात्मक झण्डाहरू लामो समयदेखि दक्षिण एसियामा सामान्य छन् किनभने तिनीहरू साना हुन्छन् र टाढाबाट पनि देख्न सकिन्छ। नेपालको त्रिकोणात्मक झण्डाले दोहोरो काम गर्छ, यसले हिमालका चुचुराहरूको प्रतिनिधित्व पनि गर्छ।
सन् १८०१ मा ग्रेट ब्रिटेन आयरल्याण्डसँग जोडिएपछि यूकेले आफ्नो झण्डालाई घटक देशहरूका तत्वहरू समावेश गर्न अद्यावधिक गर्यो। यस झण्डामा क्रमशः इङ्गल्याण्ड, आयरल्याण्ड र स्कटल्याण्डका लागि सेन्ट जर्ज, प्याट्रिक र एन्ड्रूका साल्टायरहरू समावेश छन्। अचम्मको कुरा, यस झण्डामा वेल्सको झण्डाको कुनै पनि चित्र समावेश गरिएको छैन। सायद ड्र्यागनलाई समावेश गर्न धेरै गाह्रो थियो होला।