विकाशको बेगलाई समात्न नसक्दाको परिणाम पुराना दलले भोग्दै, नसुध्रे सकिँदै जाने मेसो
प्रकाशित मिति : मंसिर १०, २०७९ शनिबार
– अनिल अधिकारी
प्रतिनिधि सभा तथा प्रदेश सभा निर्वाचनको परिणामले देश फेरी त्यही संसदिय खेलमा फस्ने निश्चित जस्तै देखिन्छ । हाल सम्म प्राप्त नजिता अनुसार प्रत्यक्षमा नेपाली कांग्रेस अगाडि छ भने समानुपातिकमा नेकपा एमाले पार्टी अगाडि छ । कुनै पनि पार्टीले बहुमत या एक वा दुई दलको साथ लिएर सरकार बनाउने अवस्थानै देखिन्न् ।
शुरुवाती रुझान अनुसारनै चुनावी परिणामहरु प्राप्त भएका छन् । आवधिक निर्वाचनले दिने सन्देश हरेक पल्ट फरक हुन्छ । त्यही अनुसार यस पल्ट पनि यो निर्वाचनले लोकतन्त्र र यसको आधारसँगै मुलुकले बिकास बेग समात्नुपर्ने हो त्यसै अनुरुप नहिँड्दाको परिणाम पुराना भनिने दलहरुले भोगेका छन् ।
अघिल्ला चुनावहरुलाई आधार मान्ने हो भने यस पल्ट जनताले दलहरुलाई सबकको झापड मात्रै हानेका छन् । सबकको लातनै हानेका होईनन् । यो झापड केही बर्ष पहिले हानेको भए सायद दलहरु सुध्रिने अवस्था आईसक्थ्यो कि । तर जब जागे तब सबेरा भने जस्तै ढिलै भएपनि दलहरुले केही सबक भने पक्कै सिकेका छन्, सिक्ने छन्, नसिके सकिने छन् ।
पाँच महिना अघिमात्रै शुरुवात भएको राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टीले समानुपातिक सहित हाल सम्मको नजिता हेर्दा करिव २० सिट ल्याउने अनुमान गर्न सकिन्छ । यो भोट बिद्रोहको भोट हो । दलहरुमा हाम्ले जे गर्दा पनि हुन्छ जनताले सजाएँ दिँदैनन्, भन्ने दम्भ तोड्न सबक स्वरुप हालेको भोट हो । संगठन, बिचार, आस्था, देशको नीति, कार्यक्रम केही पनि नबनाएको पार्टीलाई २० सिट जिताएर पठाउनुलाई सामान्य बिद्रोह मान्न सकिन्न ।
यो सँगै राजनीति दलहरुले जसरी मिलिभगत राजनीति गरिरहेका थिए त्यसमा जनताको ठूलो बेरुची रह्यो भन्ने प्रष्ट संकेत पनि यस चुनावले दिएको छ । अर्को भाषामा भन्दा दलहरुको मिलिजुली खाने खेल जनताले ढिलो गरी बुझे । गठबन्धनका नाममा जसरी दलहरु बिचार, सिद्धान्त र नीतिलाई त्यागेर बाँडेर खाने राजनीति अंगाले त्यसलाई पनि जनताले अनुमोदन नगरेको प्रष्ट हो ।
अब हेरौं हाल सम्म प्राप्त नजितालाई हेर्दा र अबको राजनीति हेर्दा नाफा घाटा कसलाई के भो ।
यो चुनावले पहिलो घाटा नेपाली कांग्रेसलाई भएको छ । ७७ जिल्लामा बलियो संगठन र नीति र बिचारमा प्रष्ट हुँदा पनि मिलिभगतमा शैलीमा नेतृत्व जाँदा कार्यकर्ताको असन्तुष्टी प्रष्ट देखियो । कम्यूनिष्ट पार्टीहरुमा जस्तो हुईप नलाग्ने भएका कारणले पनि यस पल्ट कांग्रेस समर्थक मतदाताले स्वतन्त्र तथा त्यस नामसंग जोडिएका नेताहरुलाई भोट हाले । यसैगरी नेपाली कांग्रेसको ठूलो मतदाता समुह यस पल्ट चुनावमा सहभागी भएन् । कारण बहुरुपी चुनाव चिन्हमा सहभागि हुनुपर्ने बाध्यता । अर्को आस्था र आचरण बिर्सेर भोट हाल्नुपर्ने बाध्यता ।
नेपाली कांग्रेसलाई समानुपातिकमा पनि घाटा भयो, कारण थियो कसैको श्रीमतिलाई समानुपातिकको शिर्ष सुचिमा देख्नु । कार्यकर्ताले फलानाकी श्रीमतिलाई सासंद बनाउन हामीले किन कांग्रेसलाई भोट हाल्ने सम्म भने । प्रष्ट भन्दा पार्टी सभापति शेरबहादुर देउवा निकटका नेताहरुलाई समानुपातिक सुचिमा देख्नुले पनि मत घटेको हो भन्न सकिन्छ ।
यता नेकपा एमालेलाई भने जति घाटा हुनु पर्थ्यो त्यति भएन् । कारण नेकपा एमालेको बलियो संगठन र कम्यूनिष्ट पार्टीभित्रको आचरणका कारण । कम्यूनिष्ट पार्टीका कार्यकर्ता, कांग्रेसका जस्ता स्वतन्त्र हुन्न् । कम्यूनिष्ट पार्टीका कार्यकर्तालाई पार्टी नीति र आचरण भन्दा बाहिर जाँदा कारवाही हुन्छ । नत्र आफ्नै नेतृत्वको बलियो सरकार ढालेर, दुई दुई पल्ट संसद बिघटन गरेको गल्तीको सजाए कम भयो । बिकसित तथा ठूला देशहरुमा यस्ता गल्तीलाई सामान्य गल्ती मानिन्न् । अझै प्रष्ट भन्दा एमालेले सुध्रिने मौका पाएन् ।
यसको उदाहरण हो, नेकपा एमालेका अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीले चुनावपछि दिएको संक्षिप्त प्रतिकृया । उनले भने, तपाईहरु बुद्धिजिवि, पत्रकार भन्नेहरुले गर्दा स्वतन्त्र तथा त्यस नामका पार्टीहरुले केही सिट बढी ल्याए । उनमा अझैपनि दम्भ बाकीनै रहेको देखिन्छ । अन्य दलका नेताहरुले प्रतिकृया दिईसकेको अवस्था छैन् । ओलीको यस भनाईलाई हेर्दा उनमा मैमत्तु बाकीनै छ कि सुध्रिन्छन्, यसै भन्न सकिन्न् ।
अब हेरौं माओवादी । माओवादी २०६४ पछि आफै सकिँदै, बिग्रिदै आएको पार्टी हो । सत्ताको दम्भ र नेतृत्वमा परिवार बाद हावी हुनुको प्रमुख कारण हो माओवादी खुम्चिनु । यदी प्राप्त जनमतलाई क्यास गर्न सकेको भए नेकपा एमाले भन्ने पार्टीको साइज आजको माओवादीमा आउने पक्का थियो । नेपालमा कम्यूनिष्टमा एक र प्रजातान्त्रिक पार्टीमा एक पार्टी हुनुपर्छ भन्नेमा जनता स्पष्ट संकेत छ । त्यो माओवादीले बुझेन् । अर्को प्रचण्डको अस्थिर स्वभाव पनि प्रमुख कारणमै पर्छ ।
उनमा धैर्यता नै छैन् । उनी भनेकै मितिमा परिर्वतन हुनुपर्छ भन्ने चाहन्छन् । त्यसका लागि सेनापति प्रकरण देखी नेकपा बनाउने अभियान सम्मका थुप्रै, प्रशस्तै उदाहरण छन् । अहिले प्राप्त जनमत माओवादीका लागि सुध्रिने, सप्रिने या सकिने आफैले रोज्ने जनमत हो ।
अब दुई पार्टी माधवकुमार नेपालको नेकपा एस र राप्रपाको थोरै कुरा । यस पल्ट गठबन्धनले सबै भन्दा धेरै फाइदा नेकपा एसलाई भयो । समानुपातिक तर्फ प्राप्त मत हेर्दा नेकपा एसका लागि पहिलो चुनावमा फाईदै फाईदा हो । अब पार्टी एकिकरण या अन्य भागवन्डामा यो पार्टीलाई फाइदै हुने देखिन्छ । हिजो मात्रै जन्मिएको पुरानो सिसीमा नयाँ पानी मात्रै भएकाले यो भन्दा बढ्ता बिश्लेषण नेकपा एसका लागि धेरै हुन्छ ।
अर्को तर्फ राजेन्द्र लिङदेनको राप्रपा । राप्रपाले अध्यक्ष लिङदेनकै कारणले यती सिट ल्याउन सफल भएको हो । अर्को तर्फ भ्रष्टाचारको बिषयमा अध्यक्षले भ्रष्टाचार गर्नु आमाको रगत पिउनु हो भन्दै जुन भाषण गरिरहेका थिए त्यसले पनि उनको छवि राम्रो बन्दै गएको थियो । समानुपातिक तर्फ र प्रत्यक्षमा निर्वाचित सदस्य संख्या हेर्दा यो पार्टीलाई फाइदै भयो भन्न सकिन्छ । राजा फर्काउने संकेत हो भनेर कसैले भन्यो भने त्यो गलत हुन्छ ।
यसरी हेर्दा अबको दुई बर्ष नेपालमा पहिले पहिले जस्तै दलहरुका बीचमा भागवण्डा, दलिय खिचातानीमै अल्झिने पक्का छ । प्राप्त बहुमतलाई हेर्दा खिचातानी वाला सरकारले दुई बर्षमा अर्को चुनावको मिति तोक्यो भने आश्चर्य मान्नुपर्ने छैन् ।