रुस-युक्रेन युद्ध: अब के होला ? पाँच सम्भावनाहरू
प्रकाशित मिति : जेष्ठ २१, २०७९ शनिबार
रुस युक्रेनतर्फ तीव्र गतिमा अघि बढेको, मिसाइल र गोलाबारुदले सहरको विनाश, युक्रेनी नागरिकहरू ‘सिपाही’बन्ने र युद्ध जारी छ। युक्रेनमा रुसको आक्रमणको सय दिन पूरा हुँदैछ , तर यो युद्धमा के हुन सक्छ ? यद्यपि यो युद्ध हो, जहाँ एकैछिनमा कुनै पनि कुराको निर्णय गर्न सकिँदैन, तर अहिलेसम्मको घटनाक्रमलाई हेरेर सम्भावित परिणामहरू बुझ्ने प्रयास गर्ने हो भने यी पाँचमध्ये एउटा नतिजा निस्कन सक्छ। ‘परिणाम यही होला’, यकिनका साथ भन्न सकिन्न, तर यो सय दिन हेर्दा युद्धको सम्भावना बारे भन्न सकिन्छ ।
१.लामो संघर्ष
युक्रेन र रुसबीचको यो लडाइँ लामो समयसम्म चलिरहन सक्छ । यदि वर्षौंसम्म होइन भने, कम्तिमा केही महिनासम्म जारी रहने सम्भावना छ। रुस र युक्रेनका सेनाहरू दिनहुँ आपसमा लडिरहेका छन्, दिनहुँ एकअर्कामाथि आक्रमण गरिरहेका छन्, त्यसैले यो युद्ध लामो समयसम्म चल्ने सम्भावना छ ।
कहिले एक पक्ष अलि बलियो हुन्छ र कहिले अर्को पक्ष। तर न झुक्न तयार छ न झुक्न । राष्ट्रपति पुटिनले ‘रणनीतिक सहनशीलता’ देखाएर जित्न सक्ने दृढ संकल्प गरेका छन् । युक्रेनमाथिको हमलाले पश्चिमी देशहरूमा दबाब बढाउने र उनीहरूले आफ्नो आर्थिक संकट र चीनबाट हुने खतरामा बढी ध्यान केन्द्रित गर्ने उनीहरूका लागि यो जुवा जस्तै हो।
तर, युरोपेली देशहरूले अहिलेसम्म युक्रेनलाई जसरी सहयोग गरेका छन्, त्यसबाट उनीहरू युक्रेनलाई हतियार आपूर्ति गर्न प्रतिबद्ध छन् र गरिरहने छन् । यस्तो अवस्थामा यो युद्ध ‘चलिरहेको युद्ध’ मा परिणत हुँदैछ । मिक रायन एक सेवानिवृत्त अष्ट्रेलियाली जनरल र सैन्य मामिला विद्वान हुन, उनी भन्छन् ‘आगामी दिनमा वा पछिल्ला दिनहरूमा दुबै पक्षको रणनीतिक जीतको सम्भावना कम छ।’
२. पुटिनले युद्धविरामको घोषणा गरे
हुन सक्छ राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनले एकतर्फी युद्धविरामको घोषणा गरेर सारा संसारलाई चकित पार्ने छन् ? उनले रुसको सैन्य अभियान अब पूरा भएको दाबी पनि गर्न सक्छन् । डोनबासमा रुसी समर्थक पृथकतावादीहरू सुरक्षित थिए, क्रिमियाको लागि एक कोरिडोर स्थापना गरिएको थियो। यस्तो अवस्थामा उसले युक्रेनलाई नैतिक आधारमा लडाइँ बन्द गर्न दबाब दिन सक्छ ।
क्याथम हाउस थिंक ट्याङ्कका विज्ञ केयर गिल्सले भने: “रूसले जुनसुकै बेला यो चाल प्रयोग गर्न सक्छ, जसमा यदि उसले युक्रेनमा युरोपेली दबाबको फाइदा उठाउन चाहन्छ भने, उसले आत्मसमर्पण गर्न सक्छ र शान्तिको प्रदर्शनको बदलामा, यसले केही क्षेत्रहरू आत्मसमर्पण गर्न सक्छ।” उसले आफ्नो अधिकार त्याग्न सक्छ।
यस्ता तर्क अहिले पेरिस, बर्लिन र रोममा सुनिन थालेका छन्, जहाँ युद्धलाई धेरै तान्नुको कुनै फाइदा छैन भनिएको छ । एकै समयमा, यो विश्वव्यापी आर्थिक पीडाको अन्त्य गर्ने समय हो।
तर, अमेरिका, बेलायत र पूर्वी युरोपका अधिकांश क्षेत्रले यसको विरोध गर्नेछन् । रुसले एकतर्फी युद्धविरामको घोषणा गरेमा यो युद्धको परिदृश्यमा ठूलो परिवर्तन हुनसक्छ तर यसले युद्धको अन्त्य पनि गर्दैन ।
३. युद्ध क्षेत्रमा गतिरोध
यदि युक्रेन र रुस दुवैले यो युद्धबाट केही पनि हासिल गर्न सकिँनन् र यो गतिरोध अन्त्य गर्न राजनीतिक समाधानतर्फ लागे भने के हुन्छ ?
दुवैतिरका सेनाहरू थाकेका छन्, जनयुद्धका लागि आवश्यक रसद र सामानको अभाव छ । यस्तो अवस्थामा लडाइँ जारी राखेर रगत बगाउनु र पैसा बर्बाद गर्नु जायज हुन सक्दैन। रूसको सैन्य र आर्थिक क्षति स्थायी छैन। युक्रेनका जनता युद्धबाट थाकेका छन् । १००% दाबी गर्न नसकिने विजयका लागि उनीहरू आफ्नो ज्यान जोखिममा पार्न तयार छैनन्।
केभ नेतृत्वले पश्चिमबाट समर्थन कायम गर्ने वाचामा विश्वास गुमाए र वार्ताबाट समस्या समाधान गर्ने समय आयो भने के हुन्छ? जे होस्, अमेरिकी राष्ट्रपति जो बाइडेनले आफ्नो उदेश्य रुसमाथि हमला गर्नु नभई युक्रेनलाई वार्ताको टेबुलमा बलियो स्थितिमा राखेको स्थितिमा ल्याउनुरहेको आफ्नो भनाइ धेरै पटक दोहोर्याएका छन्।
युद्धको सन्दर्भमा कुनै राजनीतिक समाधान निस्कन निकै कठिन छ । यसको ठूलो कारण यो हो कि युक्रेनले आफ्नो वाचा पूरा गर्न रुसलाई पटक्कै विश्वास गर्दैन। युक्रेनले शान्ति सम्झौता भए पनि रुस त्यसमा अडिग रहनु निकै गाह्रो छ र यस्तो अवस्थामा सधैं युद्धको सम्भावना रहने विश्वास छ ।
४.युक्रेनको सम्भावित विजय
के युक्रेन विजयी हुन सक्छ वा विजयको नजिक? के युक्रेनी सेनाले रुसलाई फेब्रुअरीमा आक्रमण गर्नुअघि जहाँ थियो त्यहीँ फर्काउन सक्छ?
युक्रेनका राष्ट्रपति भोलोडिमिर जेलेन्स्कीले पक्कै पनि यस्तो दाबी गर्छन्। एक टिभी अन्तर्वार्तामा उनले युक्रेनले यो युद्ध अवश्य जित्ने बताए । के हुन्छ यदि रसियाले डोनबास कब्जा गर्न असफल भयो र थप घाटा व्यहोर्छ ?
युरोप–अमेरिकी प्रतिबन्धका कारण रुसले क्षति बेहोर्नुका साथै युद्धको स्तरमा पनि असर गरेकोमा कुनै शंका छैन । युक्रेनले युरोपेली देशहरू र अमेरिकाबाट लगातार सैन्य सहायता पाइरहेको छ। अब युक्रेनले आफ्नो रक्षात्मक नीतिलाई आक्रमणको नीतिमा परिवर्तन गरेको छ।
नीति निर्माताहरूले यसको नतिजाबारे चिन्ता व्यक्त गरिसकेका छन्। यो पराजयलाई ध्यानमा राखेर पुटिनले रासायनिक वा आणविक आक्रमणको बारेमा सोच्न सक्ने सम्भावना छ ।
५. रूसको सम्भावित विजय
पश्चिमा अधिकारीहरूले दिएर भनेका छन्, प्रारम्भिक असफलताहरूको बावजुद, रूसले अझै पनि राजधानी किभ कब्जा गर्ने र युक्रेनको धेरै भागलाई वशमा राख्ने योजना बनाएको छ।
एक अधिकारीले भने, “अधिकतम कब्जा गर्ने उनीहरूको उद्देश्य” अझै जीवित छ। राष्ट्रपति जेलेन्स्कीले पहिले नै स्वीकार गरिसकेका छन्, हरेक दिन करिब १०० युक्रेनी सैनिक मारिने र करिब ५०० घाइते भइरहेका छन्।
युक्रेनका जनताको विचार फरक हुन सक्छ, कोही संघर्ष जारी राख्न चाहन्छन् भने कोहीले शान्तिको मार्गको वकालत गर्छन्। केही पश्चिमी देशहरू युक्रेनलाई समर्थन गर्न थालेका छन्। तर यदि अन्य देशले रुसले जितेको महसुस गरे भने उनीहरूले पनि युद्धलाई तीव्र पार्न चाहन्छन्।
एक पश्चिमी कूटनीतिज्ञले भने , पश्चिमले रुसलाई चेतावनीको रूपमा प्रशान्त क्षेत्रमा परमाणु हतियार परीक्षण गर्नुपर्दछ ।
यसरी हेर्दा, पक्कै पनि यो युद्धको भविष्य अझै तय भएको छैन।-बिबिसिबाट