रुसले किन गर्यो युक्रेनमा आक्रमण ? के छ पुटिनको नियत ?
प्रकाशित मिति : फाल्गुन १३, २०७८ शुक्रबार
रुस र युक्रेनबीचको विवाद अहिले युद्धमा परिणत भएको छ । यी दुई देश बाहेक सारा विश्वको नजर युरोप र अमेरिकामा छ ।
रुसले युक्रेनमा आक्रमण गरेको वास्तविक कारण के छ ? यसअघि रुसको विघटनपछि छुट्टिएका देशमध्ये युक्रेन पनि एक थियो । रुससँगै त्यसबेला क्रिमिया पनि थियो, जसलाई सन् २०१४ मा रुसले आफ्नो नियन्त्रणमा लिएको थियो ।
यसबाहेक रुसी समर्थकहरूको संख्या युक्रेनको डोनबास, लुहान्स्क र डोनेस्कमा रहेको छ। युक्रेन बाहिरको कुरा गर्दा बेलारुस, जर्जिया पूर्णरुपमा रुससँग छन् । यसको मतलब युक्रेन पूर्णतया रुसले घेरिएको छ। अब रुसले युक्रेनमा आक्रमण गर्ने कदम चाल्नु पर्ने कारणहरूबारे कुरा गरौं।
यसको सबैभन्दा ठूलो कारण अमेरिकाले युक्रेनलाई नेटो संगठनमा समावेश गर्ने कुरालाई मानिएको छ । अमेरिकाको वर्चस्व रहेको संगठनमा ३० देशहरू छन्, जसमध्ये अधिकांश युरोपका मुलुकहरु पर्दछन् । तर, यसमा अधिकांश सैनिकहरु अमेरिकाका रहेका छन् । रुसमाथिको दबाब र पुराना विवादका कारण अमेरिकाले लगातार यस्तो अभ्यास गर्दै आएको छ ।
”अमेरिकाले यसअघि पनि रुसमाथि नाकाबन्दी लगाएर दबाब दिन खोजेको थियो । तर, उनको योजना अहिलेसम्म कामयाप हुनसकेको छैन । अब उ युक्रेनको सहयोगमा यो काम गर्न चाहन्छन् । यदि युक्रेन नेटोसँग गयो भने अमेरिका आफ्नो सेना र हतियारको आधारमा त्यसलाई क्षति पुर्याउन सफल हुनसक्छ” भन्ने रुसको चिन्ता छ ।
यो आक्रमणको दोस्रो कारण पनि अमेरिका र पश्चिमी-युरोपियन देशहरूले नर्ड स्ट्रिम २ पाइपलाइन अवरुद्ध गर्नु मानिएको छ । यो परियोजनामा रुसले अर्बौं डलर खर्च गरिसकेको छ । यसमार्फत रुसले फ्रान्स, जर्मनीलगायत सम्पूर्ण युरोपमा ग्यास र तेल आपूर्ति गर्न चाहन्छ ।
यसअघि जुन पाइपलाइनबाट यो आपूर्ति युक्रेन हुँदै जान्थ्यो । यसका लागि रुसले युक्रेनलाई वर्षेनी करोडौं डलर दिने गरेको थियो । नयाँ पाइपलाइन निर्माण भएमा युक्रेनको आम्दानी नष्ट हुनेछ। यो पनि युक्रेनको रुसबाट अलग हुनुको प्रमुख कारण हो।
तेस्रो कारण रुसले युक्रेनलाई कुनै पनि हालतमा अमेरिकाको साथ नलागोस् भन्ने हो । यसको ठूलो कारण युक्रेनसँग रुसको भावनात्मक सम्बन्ध रहेको पनि भनिन्छ ।
रुसको जग युक्रेनको माटोबाटै राखिएको थियो । रुसको पहिचान, उराल पर्वत शृङ्खला पनि युक्रेन हुँदै जान्छ। अमेरिका र रुसबीच लामो समयदेखि विवाद चलिरहेको छ । शीतयुद्धपछि पनि स्थिति परिवर्तन भएको छैन । अर्कोतर्फ, रुसको शक्तिलाई बेवास्ता गर्न सकिँदैन। रुसको चाहना भनेको आफ्नो गरिमा कायम राख्नु हो ।
के छ पुटिनको नियत ?
नेटोका सम्बन्धमा उनका दुईवटा माग बाहिर आइरहेका छन् । पहिलो हो कि नाटोको थप विस्तार हुनु हुँदैन। यसका लागि पुटिन ठोस र कानुनी रूपमा ठोस आश्वासन चाहन्छन्। रुसका उप-विदेशमन्त्री सर्गेई रिबेकोभले भर्खरै भनेका छन्, “यो हाम्रो लागि धेरै महत्त्वपूर्ण छ कि युक्रेन कहिल्यै नाटोको सदस्य बन्नु हुँदैन।” पुटिनले पनि हामी पछि हट्ने छैनौं भनेका छन् ।
१९९४ मा, रूसले युक्रेनको स्वतन्त्रता र सार्वभौमसत्ताको सम्मान गर्न सहमत भएको एक सम्झौतामा हस्ताक्षर गर्यो, तर गत वर्ष पुटिनले रूसी र युक्रेनीहरूलाई “एक राष्ट्र” को भागको रूपमा वर्णन गर्दै एक लामो लेख लेखे। अहिले पुटिनले युक्रेन कम्युनिस्ट रुसले बनाएको दाबी गरिरहेका छन् । सन् १९९१ मा सोभियत संघको विघटन ऐतिहासिक रुसको विघटन जस्तै थियो भन्ने उनीहरुको विश्वास छ । पुटिनले युक्रेन नाटोको हिस्सा बनेमा क्रिमियालाई पुनः कब्जा गर्ने प्रयास गर्न सक्ने तर्क पनि गरेका छन् ।