फोनको लतले मष्तिस्कको आकारै परिवर्तन
प्रकाशित मिति : फाल्गुन ११, २०७६ आईतबार
प्रविधिको विकाससँगै विश्वमा स्मार्ट मोबाइलले प्रत्येक मानिसको जीवनलाई कब्जा गरेझैं भएको छ । धेरै जसो मानिस मोबाइल नहुँदा दैनिकीनै चलाउन सक्दैनन् । प्रयोग गर्न जान्नेलाई प्रविधिले धेरै फाइदा गराएको छ । तर, प्रयोग गर्न नजान्दा यसले विकराल समस्या निम्याउने अध्ययनले देखाएको छ ।
जर्मन अनुसन्धानकर्ताहरुले गरेको अध्ययनमा स्मार्ट मोबाइलको लत भएका मानिसहरुको दिमागको आकार र बनावट लागु पदार्थको लत भएका मानिसको जस्तै भएको पाइएको हो । ४८ मानिसहरुको एमआरआई स्क्यान गरी गरिएको अनुसन्धानमा २२ जना स्मार्ट मोबाइलको लत भएका मानिसहरु थिए । अन्य २६ जना मोबाइलको लत नभएका अथवा कम मात्रामा मोबाइल प्रयोग गर्ने मानिसलाई सहभागी गराइएको थियो ।
अध्ययनअनुसार मोबाइलको लत भएका मानिसहरुको मष्तिस्कमा ‘ग्रे मेटर’ को मात्रा लत नभएका मानिसको तुलनामा कम भएको पाइएको हो । ग्रे मेटरमा हेर्ने, याद गर्ने, आफुलाई नियन्त्रण गर्ने, शरिरका अंगहरु चलाउने र निर्णय लिनसक्ने किसिमका मानसिक क्रियाकलाप गर्ने भागहरु समेटिएका हुन्छन् ।
यसबाट स्मार्ट फोनको लतबाट मष्तिस्कमा क्षति भइरहेको अनुसन्धानकर्ताहरुले निष्कर्ष निकालेका छन् । पछिल्लो समय बालबालिकाहरुमा समेत डिजिटल डिभाइसको उपयोग अत्यधिक बढेको छ । यसबाट बालबालिकालाई लत लाग्न सक्ने एवं अप्राकृतिक मानसिकता हुन सक्ने लण्डनको किंग्स कलेजको एक अध्ययनले जनाएको थियो ।
सन् १९७५ देखि लतपूर्ण व्यवहार एवं मानिसक असरलगायतका विषयमा अध्ययन, अनुसन्धान गर्दै आएको ‘एडिक्टिभ विह्यावियर’ मा पहिलो पटक यसको अध्ययन प्रकाशित भएको थियो । विकसित देशहरुमा भन्दा विकासोन्मुख देशहरुमा स्मार्ट फोनको प्रयोग बढी भइरहेको अन्र्तराष्ट्रिय दुरसञ्चार संघको तथ्याङ्कले देखाएको छ ।
नेपालमा करिब ७१ प्रतिशत मानिस कहाँ इन्टरनेटको पहुँच रहेको नेपाल दुरसञ्चार प्राधिकरणको तथ्याङ्क छ । र मोबाइल प्रयोगकर्ता सतप्रतिशत छ । यसबाट, नेपालमै पनि न्यून मात्रामै भएपनि लगातार लामो समयसम्म स्मार्ट फोन चलाइरहने प्रयोगकर्ताहरु रहेको अनुमान गर्न सकिन्छ ।
अध्ययनको निष्कर्षमा भनिएको छ ‘यसबाट बच्न स्मार्ट मोबाइलको प्रयोग सिमित र स्मार्ट तरिकाले नै गर्नु पर्छ । नत्र स्मार्ट मोबाइलले उल्लु मान्छे बनाउँन बेर लाउँदैन ।’एजेन्सी