स्पेसएक्सको स्टारशिप रकेट परीक्षण : आधा बाटामै नियन्त्रण बाहिर, मंगल मिसनमा चुनौती
प्रकाशित मिति : जेष्ठ १४, २०८२ बुधबार
स्पेसएक्सको महत्वाकांक्षी स्टारशिप रकेट मंगलबार टेक्सासको स्टारबेस लन्च साइटबाट अन्तरिक्षतर्फ उड्यो, तर उडानको लगभग आधा बाटोमा नियन्त्रण बाहिर गयो। यो नवौं पूर्ण परीक्षण मिसनले केही महत्त्वपूर्ण लक्ष्यहरू प्राप्त गर्न असफल भयो, जसले सीईओ एलन मस्कको मंगल रकेट कार्यक्रममा नयाँ इन्जिनियरिङ चुनौतीहरू थपेको छ। ४०० फिट (१२२ मिटर) उचाइको यो रकेट प्रणाली मस्कको मंगलमा मानव पठाउने सपनाको मुख्य आधार हो।
स्टारशिपले टेक्सासको स्टारबेसबाट सफलतापूर्वक उडान भरेर यस वर्षको सुरुमा भएका दुई विस्फोटक प्रयासहरूलाई पार गर्यो, जसले क्यारिबियन टापुहरूमा भग्नावशेषहरू फैलाएको थियो र दर्जनौं एयरलाइनहरूलाई मार्ग परिवर्तन गर्न बाध्य बनाएको थियो। यो मिसन, अप्रिल २०२३ पछिको नवौं पूर्ण परीक्षण, पहिलो पटक प्रयोग भइसकेको बूस्टरको माथि माथिल्लो चरणको क्रूज जहाजलाई अन्तरिक्षमा पुर्यायो, जसले बूस्टरको पुनस्प्रयोगिता प्रदर्शन गर्यो।
तर, २३२ फिटको तल्लो चरणको बूस्टर समुद्रमा झर्ने क्रममा स्पेसएक्सले सम्पर्क गुमायो, जसले कम्पनीले योजना गरेको नियन्त्रित स्प्ल्यासडाउन गर्न सकेन। स्टारशिपले सबअर्बिटल अन्तरिक्षमा यात्रा जारी राख्यो, तर मिसनको लगभग ३० मिनेटमा अनियन्त्रित रूपमा घुम्न थाल्यो। यो समस्या स्पेसएक्सले आठवटा नक्कली स्टारलिंक उपग्रहहरू तैनाथ गर्ने योजना रद्द गरेपछि देखियो, किनकि रकेटको ‘पेज’ क्यान्डी डिस्पेन्सर जस्तो संयन्त्रले डिजाइनअनुसार काम गरेन।
‘आज हाम्रा धेरैजसो अर्बिटल उद्देश्यहरूका लागि राम्रो देखिएको छैन’, स्पेसएक्सका प्रसारक ड्यान ह्युटले कम्पनीको लाइभस्ट्रिममा भने।
एलन मस्कले परीक्षण उडानपछि स्टारबेसबाट ‘जीवनलाई बहुग्रहीय बनाउने बाटो’ बारे लाइभस्ट्रिम प्रस्तुति दिने योजना बनाएका थिए। तर, घण्टौं बितिसक्दा पनि उनले भाषण दिएनन् र त्यसो गर्ने कुनै संकेत देखिएन। एक्समा पोस्ट गर्दै, मस्कले स्टारशिपको अन्तरिक्षमा इन्जिन बन्द गर्ने योजनालाई प्रशंसा गरे, जुन गत वर्षका परीक्षणहरूले प्राप्त गरेका थिए। उनले प्राथमिक इन्धन ट्यांकमा चुहावटले नियन्त्रण गुमाउन पुगेको बताए।
‘समीक्षा गर्न धेरै राम्रा डेटा छन्’, मस्कले भने- ‘अर्को ३ उडानहरूको लन्च गति तीव्र हुनेछ, लगभग हरेक ३ देखि ४ हप्तामा।’
स्पेसएक्सले यो वर्ष उडान गरेका स्टारशिप मोडेलहरूमा अघिल्ला प्रोटोटाइपहरूबाट उल्लेखनीय डिजाइन सुधारहरू भएको बताएको छ। हजारौं कर्मचारीहरूले ठूलो परिमाणमा उपग्रहहरू अन्तरिक्षमा राख्न, मानवलाई चन्द्रमामा फर्काउन र अन्ततः अन्तरिक्ष यात्रीहरूलाई मंगलमा पुर्याउन सक्ने बहुउद्देश्यीय रकेट निर्माणमा काम गरिरहेका छन्। मंगलबारको योजनाबद्ध मार्गमा पृथ्वीको लगभग पूर्ण चक्कर र भारतीय महासागरमा नियन्त्रित स्प्ल्यासडाउन समावेश थियो, जसले तातो ढाल टाइलहरूको नयाँ डिजाइन र पुनस्प्रवेश र अवतरणका लागि संशोधित फ्ल्यापहरू परीक्षण गर्ने लक्ष्य राखेको थियो।
तर, स्टारशिपको प्रारम्भिक अन्त्य दक्षिणी अफ्रिकाको रातको आकाशमा पूर्वतिर आगोको गोला बनेर देखा पर्यो, जसले मस्कको तीव्र विकास लक्ष्यमा अर्को अवरोध खडा गर्यो। स्पेसएक्सको इन्जिनियरिङ संस्कृति, जोखिमप्रति सहनशील मानिने, उडान परीक्षण रणनीतिमा आधारित छ जसले अन्तरिक्ष यानलाई असफलताको बिन्दुसम्म धकेल्छ र बारम्बार दोहोर्याएर सुधार गर्छ।
नासाले सन् २०२७ मा चन्द्रमामा मानव अवतरण गर्न स्टारशिप प्रयोग गर्ने योजना बनाएको छ। तर, यो चन्द्रमा कार्यक्रम मस्कको मंगल-केन्द्रित प्रभावका कारण अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पको प्रशासनमा अस्थिरताको सामना गरिरहेको छ।
हालका असफलताहरूले स्पेसएक्सले स्टारशिपको अर्बौं डलरको विकासको जटिल अध्यायलाई पार गर्न संघर्ष गरिरहेको संकेत गर्छ। स्पेसएक्सले आगामी उडानहरूबाट प्राप्त डेटा विश्लेषण गरी डिजाइन र प्रणालीमा सुधार गर्ने अपेक्षा गरेको छ, जसले मंगल र चन्द्रमा मिसनहरूको भविष्यलाई आकार दिनेछ।