रानीपोखरीको यो बिजोग !
प्रकाशित मिति : माघ ६, २०७५ आईतबार
राष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारीबाट शिन्यास भएको तीन वर्ष बितिसक्दा पनि रानीपोखरी पुनःनिर्माण गति शून्य रहेको छ ।
विसं २०७२ मा गएको भूकम्पबाट पूर्णरूपमा क्षति भएको ऐतिहासिक रानीपोखरी सोही वर्ष माघ २ गते राष्ट्र प्रमुखबाट शिलान्यास भएको थियो । विसं २०७३ को तिहारका लागि प्रयोगमा ल्याइने भन्दै शिलान्यास भएको रानीपोखरीको पुनःनिर्माणको प्रगति अहिले पनि शून्य नै रहेको छ ।
रानीपोखरी पुनःनिर्माणको जिम्मा काठमाडौँ महानगरको हो । पोखरीको पुनःनिर्माण गर्ने भन्दै यसअघि कामपाले तेस्रोपटक बोलपत्र गरिसकेको छ । पुनःनिर्माणकै लागि अबको केही दिनमा चौथोपटक बोलपत्र आह्वान गर्ने तयारी कामपाको रहेको छ ।
कामपाको प्रवक्ता ईश्वरमान डङ्गोलका अनुसार विगत तीन वर्ष रानीपोखरी पुनःनिर्माण कार्य विवादमै रुमल्लिए पनि आगामी तिहारमा प्रयोग गर्न सकिने गरी अब निर्माणको तयारीमा कामपा जुटेको छ ।
कामपाले पोखरीमा र पोखरी आसपासमा कङ्क्रिट प्रयोग गरेको भन्दै उत्पन्न लामो विवादपछि रानीपोखरीलाई प्राचीन मल्लकालीन शैलीमै निर्माण गर्ने सहमतिका साथ टुङ्गिएको छ । विज्ञ समूहको अध्ययनका आधारमा रानीपोखरीबीचको बालगोपालेश्वर मन्दिरको पुनःनिर्माण ग्रन्थकुट शैलीमा निर्माण गर्ने सहमति पनि भइसकेको छ ।
अहिले रानीपोखरी सुख्खा चौरमा परिणत भएको छ । यसअघि जस्तै विवाद भइराख्ने हो भने आगामी तिहारसम्ममा पनि पोखरी बन्ने कि नबन्ने भन्ने अन्योल कायमै छ । राष्ट्रिय पुनःनिर्माण प्राधिकरणले आउँदो तिहारअघि रानीपोखरीमा पानी भरिने र मन्दिर निर्माण भइसक्ने दाबी गरेको छ ।
रानीपोखरी पुनःनिर्माणका विषयमा भएका विवाद समाधान भइसकेकाले काममा अवरोध नहुने प्राधिकरणका कार्यकारी प्रमुख सुशील ज्ञवालीले बताउनुभएको छ । “रानीपोखरी पुनःनिर्माणका विषयमा विगतमा ठूलो बहस पनि सिर्जना भयो तर, अहिले विवादलाई टुङ्गो लगाएर अगाडि बढेका छौँ”, ज्ञवालीले भन्नुभयो ।
पोखरीको पिँधमा परम्परागत शैलीकै निर्माण सामग्रीको प्रयोग गरेर पानीलाई रोक्ने व्यवस्था र वरिपरिको पर्खालको पुनःनिर्माणको जिम्मा काठमाडौँ महानगरपालिकाले लिएको छ । मन्दिर निर्माण भने पुरात्व विभागले गर्नेछ ।
प्रताप मल्लका छोरा चक्रवर्तेन्द्र मल्लको निधनपछि रानीको चित्त बुझाउन विसं १७२७ मा रानीपोखरीको निर्माण गराएको शिलालेखमा उल्लेख छ । प्रताप मल्लले आफ्ना छोरा चक्रवर्तीन्द्र मल्लको नाममा यो पोखरी बनाएका हुन् ।
पोखरीमा १०८ तीर्थको जल हालिएको इतिहासकार बताउँछन् । प्रताप मल्लले निर्माण गर्दा पोखरीको चारैतिर चार मन्दिर स्थापना गर्न लगाएको पाइन्छ । जसमध्ये उत्तर–पश्चिम कुनामा शक्तिसहितको भैरवको मन्दिर, उत्तर–पूर्व कुनामा भैरवको मन्दिर, दक्षिण–पूर्व कुनामा देवीको मन्दिर र दक्षिण–पश्चिममा सोह्रहाते गणेश स्थापना गरेको देखिन्छ ।