माघी पर्व : गोरु जुधाई प्रतियोगिताका रोचक जानकारी !
प्रकाशित मिति : माघ १, २०७५ मंगलबार
The locals watch bullfighting during the Maghesangranti festival at Taruka village in Nuwakot district, about76 kms from Kathmandu, on January 15, 2016. Photo:Balkrishna Thapa Chhetri/THT
ढापाकाहरुका अनुसार नुवाकोट, धादिङ र रसुवामा नेपाल एकीकरण पूर्व नै गोरु जुधाउने प्रतियोगिता हुदै आएको थियो । यद्यपी यसको ठोस इतिहास यतिनै बेला नभएपनि विसं १९८७ मा तत्कालीन राणा प्रधानमन्त्री चन्द्र शम्मशेरले तारुकालाई विर्ता दिएको सन्दर्भसंग नजिक छ । तत्कालीन बझाङी राजा विक्रम बहादुर सिंहका छोरा जयपृथ्वीबहादुर सिंह तारुकास्थित मामा घर गएको बेला भान्जालाई मनोरन्जन गराउन यस्तो प्रतियोगितको शुरुवात गरिएको बताइन्छ ।
बाजागाजासहित जयपृथ्वीबहादुर सिंहलाई मनोरन्जन दिन स्वागत सत्कारस्वरुप माघे संक्रान्तिको दिन यस्तो कार्यक्रमको आयोजना भएको बुढापाकाहरु बताँउछन् ।
गोरु जुधाउने प्रतियोगिता तत्कालीन समयमा मनोरन्जन दिनकै लागि शुरुवाति गरेको पाइन्छ । कृषिका सबै काम सकिएपछि विशेष चाड पर्वको अवसर पारेर रमाइलो गर्न थालिएको इतिहास छ । तत्कालीन समयमा आज जस्तो मनोरन्जनका साधनको उपलब्धता नभएको अवसरमा यस्ता खेलहरुबाटै मरोरञ्जन लिने गरिन्थ्यो । कृषि कर्म सकेपछि किसानहरुले बलियो गोरु जुधाएर मनोरन्जनसंगै आफ्नो सोख देखाउन समेत यस्ता प्रतियोगिता भएको पाइन्छ ।
गोरु जुधाएर इतिहासको निरन्तरतालाई अगाडि बढाउने प्रकृयाहरु केही समय अवरुद्ध पनि भएका थिए, । तर २०६० को दशक पछि स्थानीय यूवाको सक्रियतामा तारुकामा गोरु जुधाउने प्रतियोगिता पुनः संचालन हुन थाल्यो । यस अघि जिल्लाका विभिन्न स्थानमा खेलाउने गरिए पनि आकर्षणकै रुपमा यसको प्रचार प्रचार, प्रवद्र्धन एवं संरक्षण सम्वद्र्धन गर्न भन्दै युवाहरुले तारुकामा प्रतियोगिता गर्नथालेको स्थानीय अगुवा यूवा बताउंछन् । सांस्कृतिक पर्यटनलाई प्रवद्र्धन गर्न गोरु जुधाईको प्रतियोगिता गरिएको उनीहरुको भनाई छ ।
माघी पर्वको अवसर पारेर नुवाकोटमा गोरु जुधाई प्रतियोगिता वर्षेनी हुने गर्दछ । स्थानीय किसानका बलिया गोरुहरुबीच घम्साघम्सी गराइन्छ । गाँउभरि बलिया गोरुहरुको बीचमा प्रतिस्पर्धा गराइन्छ अनि पुरस्कार समेत दिने गरिन्छ । माघे संक्रान्तिको दिन तारुकामा तारुकाको पौरख नेपालको गौरव भन्ने नारासहित तारुकाको कटहरबोटस्थित बारी पाटामा गोरुहरुलाई जुधाइन्छ ।
करिब सवा दशकदेखि पुनः निरन्तरता पाएको गोरु जुधाई प्रतियोगितामा किसानहरुले दर्ता गरि गोरु लडाउछन् । यस वर्षको माघे संक्रान्तिका दिन २० हल गोरु जुधाउने गरिएको छ । यस वर्षको गोरु जुधाई तारुकाको कटहरबोटस्थित बारी पाटामा गरियो ।
हुन त, अन्य जिल्लामा पनि यस्ता गोरु जुधाउने खेल हुने गरेका छन् । तर तारुकामा भने प्रवद्र्धन गर्ने उद्देश्यले वर्षेनी हजारौ दर्शकको सहभागितामा रोमान्चारकारी सांस्कृतिक खेल खेलाउने गरिएको छ
।
तत्कालीन समययतादेखि तारुकामा किसानले माघे सक्रान्ति पर्वको अवसर पारेर बलिया र अजंगका गोरु जुधाउदै आएका छन् । तारुकामा करिब एक सय पचास वर्ष भन्दा बढी लामो समयदेखि गोरुको बीचमा घम्साघम्सी गराइदै आइएको छ । गोरु जुधाई इतिहास लामै भए पनि बीचका केही समयमा यो प्रतियोगिता छाँयामा परेको थियो । २००७ साल पछिका राजनीतिक घटनाक्रम र आरोहअवरोहले यसलाई ओझेलमा पारेको बुढापाकाहरु बताउंछन् ।
शताब्दीदेखि खेलाइदै आएको गोरु जुधाई प्रतियोगिता पछिल्लो समय सबैको आकर्षण बढ्दै गएको छ । स्थानीय यूवाहरुको जोश र जाँगरले पुनर्संचालनमा आएको खेल विशेषतः कृषिमा आधारित छ । खेलको प्रवद्र्धन हुन सके कृषिलाई समेत उभो लगाउन सकिने देखिन्छ । परम्परागत रुपमा चलिआएको यस्तो खेललाई पर्यटकीय आकर्षण बनाउन पनि सकिन्छ ।
तर, यस्ताखाले खेल खेलाईने स्थानमा पुग्ने भौतिक पूर्वाधार प्रचार प्रशार र खेल सुरक्षाको विषयमा ध्यान दिन आवश्यक छ । व्यवसायिक खेलको रुपमा विकास गर्न सुरक्षासंगै यहाँसम्म पुग्न सकिने पहूँचमा सुधार ल्याउनु आवश्यक छ । यूवाहरुले थालेको अभियानलाई सार्थक बनाउन स्थानीय जनप्रतिनिधिहरुले विशेष ध्यान दिने बताएका छन् ।
काठमाडौको नजिकै भएर पनि नुवाकोटको यस ग्रामीण क्षेत्रमा अझै गतिलो सडक छैन, सडक खानेपानी सूचना प्रविधि लगायतका समस्या छन् यहाँ । भौतिक पूर्वाधारको क्षेत्रमा सुधार आउन सके नेपाली कृुषि अर्थतन्त्र र संस्कृतिसंग जोडिएको यो खेलको राष्ट्रिय तथा अन्तराष्ट्रिय तहमा प्रवद्र्धन गर्न सकिन्छ । आवश्यक पूर्वाधार र प्रचार प्रशारको काम गर्न सकेमा यसले राम्रो बजार भेटाउन सक्छ ।