इरानसँगको आणविक समस्याको वास्तविक अन्त्य चाहन्छन् ट्रम्प, युद्ध रोक्न के गर्लान् ?
प्रकाशित मिति : असार ३, २०८२ मंगलबार
अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्प । तस्बिर : राससमार्फत एपी
मध्यपूर्वमा चर्किँदै गएको इरान–इजरायल हवाई युद्ध पाँचौँ दिनमा प्रवेश गर्दा अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले ठूलो राजनीतिक सन्देश दिएका छन्। ट्रम्पले ईरानसँगको आणविक विवादको “साँचो अन्त्य” चाहेको भन्दै उच्च अमेरिकी अधिकारीहरूलाई वार्ताका लागि तेहरान पठाउन सक्ने बताएका छन्। इजरायलले भने आक्रमण नरोकिने संकेत दिएको छ।
इजरायली रक्षा मन्त्री इजरायल काट्जले कडा चेतावनी दिँदै ईरानी सर्वोच्च नेता आयतोल्ला अली खामेनीले पनि सद्दाम हुसेनजस्तै अन्त्य भोग्न सक्ने चेतावनी दिएका छन्। “ईरानी तानाशाहले युद्ध अपराध बन्द नगरे अबको स्थितिको जिम्मेवारी आफैले लिनुपर्नेछ,” काट्जले इजरायली सेनाका शीर्ष अधिकारीहरूसँगको छलफलमा भने।
यसैबीच, तेहरानमा र त्यसपछिका केही घण्टामा इस्फाहानको उत्तर र पूर्वी क्षेत्रमा पनि ठूलो विस्फोटको आवाज सुन्नमा आएको छ। इरानी सरकारी तथा अर्धसरकारी सञ्चारमाध्यमहरूका अनुसार यी विस्फोटहरू इजरायली हवाई हमलाका परिणाम हुन सक्ने आशंका गरिएको छ।
जी ७ शिखर सम्मेलनमा भाग लिएर चाँडै फर्किएका राष्ट्रपति ट्रम्पले पत्रकारहरूसँग कुराकानी गर्दै इजरायली कारबाही रोकिने सम्भावना नरहेको बताएका थिए । “अर्को दुई दिनमा के हुन्छ, तपाईंहरू आफैं देख्नुहुनेछ,” उनले भने।
ट्रम्पले आफ्नो मध्यपूर्व दूत स्टीभ विटकोफ वा उपराष्ट्रपति जेडी भ्यान्सलाई ईरानसँग वार्ता गर्न पठाउन सक्ने संकेत दिएका छन्। उनले फ्रान्सेली राष्ट्रपति म्याक्रोंद्वारा प्रस्ताव गरिएको इजरायल–ईरान युद्धविराम प्रयाससँग आफ्नो जी ७ प्रस्थानको सम्बन्ध नरहेको बताए। ‘त्यसभन्दा ठूलो कुरा भइरहेको छ’, उनले ट्रुथ सोसलमा लेखेका छन्।
इजरायली हमलाबाट खामेनीका प्रमुख सुरक्षा र सैन्य सल्लाहकारहरू मारिएपछि उनको आन्तरिक सुरक्षा प्रणालीमा गम्भीर भंग आएको छ। स्रोतहरूका अनुसार यसले रणनीतिक त्रुटि हुने जोखिमलाई बढाएको छ।
इजरायली सेनाले इरानी सेना ‘भगिरहेको’ दाबी गर्दै युद्धकालीन प्रमुख अली शादमानीलाई चार दिनमै मारिएको जनाएको छ। उनले यसअघि मारिएका एकजना वरिष्ठ कमान्डरको स्थान लिएका थिए।
फार्स समाचार एजेन्सीका अनुसार, यो गम्भीर सुरक्षाजन्य भंगपछिको कदमस्वरूप इरानी साइबर सुरक्षा कमाण्डले सरकारी अधिकारीहरूलाई मोबाइल फोन तथा सञ्चार उपकरण प्रयोगमा प्रतिबन्ध लगाएको छ।
हाम्रो समयको यो भीषण संघर्षको जरो २०२३ अक्टोबर ७ मा हमासद्वारा इजरायलमाथिको आक्रमणपछि सुरु भएको गाजा युद्धमा पुगेको थियो। त्यसयता खामेनीले गाजाको हमासदेखि लेबनानको हिज्बुल्लाह, यमनका हूथीहरू र इराकका मिलिशियासम्म आफ्ना प्रोक्सीहरू हराउँदै गइरहेका छन्। सिरियाली राष्ट्रपति बशर अल–असदलाई पनि सत्ता च्युत गरिएको छ।
इजरायली आक्रमण सुरु हुनु अगाडि, अन्तर्राष्ट्रिय आणविक ऊर्जा एजेन्सी (आइएइए) ले करिब २० वर्षपछि पहिलोपटक ईरानले परमाणु अप्रसार सन्धि उल्लङ्घन गरेको घोषणा गरेको थियो। हालै आइएइएले नतान्ज प्लान्टको भूमिगत यूरेनियम संवर्धन कक्षहरूमा क्षतिको संकेत भेटिएको जनाएको छ।
आइएइए अनुसार फोर्दो र इस्फाहानका साइटहरूमा हालसम्म उल्लेखनीय परिवर्तन छैन। तर इजरायली रक्षा मन्त्री काट्जले फोर्दोको यूरेनियम संवर्धन केन्द्र, जुन पहाडको मुटुमा बनाइएको छ, पनि अबको रणनीतिक विषय हुने बताएका छन्।