युक्रेनी सेनाका लागि किन वरदान बन्दैछन् ड्रोन ? कसले दिइरहेको छ यी हतियार ?
प्रकाशित मिति : भाद्र ८, २०७९ बुधबार
बजारमा व्यापक रूपमा बिक्री हुने ड्रोनहरू रूस–युक्रेन युद्धमा दुवै सेनाहरूले ठूलो मात्रामा प्रयोग गर्दै आएका छन् । दुवै सेनाले शत्रुको लुकाउने ठाउँ पत्ता लगाउन, क्षेप्यास्त्र प्रहार गर्न र आर्टिलरी फायरिङमा ड्रोनको प्रयोग भइरहेका छन् । युक्रेनी सेनाले सबैभन्दा बढी ड्रोनको प्रयोग गरिरहेको छ । यस्तो अवस्थामा युक्रेनी सेनासँग कुन ड्रोन छ भन्ने प्रश्न उठ्छ । यी ड्रोनहरूबाट रुसी सेना किन चिन्तित छ? यस क्रममा, हामी यो पनि थाहा पाउनेछौं, यो खतरनाक ड्रोन रसिया र युक्रेनलाई कसले दिइरहेको छ । यी ड्रोनहरूमा के विशेष छ?
रक्षा विशेषज्ञ डा. अभिषेक प्रताप सिंह (दिल्ली विश्वविद्यालय) भन्छन– युक्रेनी सेनाले टर्कीले बनाएको ड्रोन टीबी–२ सबैभन्दा बढी प्रयोग गरिरहेको छ । यसको आकार र क्षमताको कारण यो युद्धमा धेरै लोकप्रिय छ । यसको साइज एउटा सानो प्लेन जत्तिकै छ । यी ड्रोनहरू लेजर निर्देशित बमले सुसज्जित हुन सक्छन् । रुस–युक्रेन युद्धमा दुवै देशका सेनाले ड्रोनको अत्यधिक प्रयोग गर्दै आएका छन् । युक्रेन युद्धमा हजारौं ड्रोनको प्रयोग भइरहेको तथ्यबाट यसको अनुमान लगाउन सकिन्छ ।
प्रोफेसर अभिषेक भन्छन् युक्रेनसँग युद्धको समयमा ५० भन्दा कम ड्रोन थिए । रुसले सानो र आधारभूत ड्रोन ओर्लान–१० प्रयोग गर्दछ । अर्कोतर्फ रुसले केही हजार ड्रोनबाट लडाई सुरु गरे पनि अब करिब सय ड्रोन मात्रै बाँकी रहनेछ । रुसले व्यावसायिक ड्रोन विरुद्ध सैन्य ड्रोन र इलेक्ट्रोनिक उपकरणहरू प्रयोग गर्दछ । यी ड्रोनहरू क्यामेराले सुसज्जित छन् र साना बमहरू बोक्न सक्छन् । यस युद्धमा रुस र युक्रेन दुवै देशका ड्रोनहरू शत्रुको लुकाउने ठाउँ पत्ता लगाउन र उनीहरूमाथि तोप आक्रमणको निर्देशन दिन निकै प्रभावकारी साबित भएका छन् ।
उनले शत्रुको स्थिति पत्ता लगाउन सेनाको विशेष युनिट रहेको तर सेनाको यो रणनीति सैनिकका लागि जोखिमपूर्ण रहेको बताए । यस अपरेशनमा सैनिकको ज्यान जाने खतरा भने कायमै छ तर ड्रोनको आगमनसँगै अहिले यो सबै जोखिम ड्रोनले उठाइरहेको छ । ड्रोनकै कारण युक्रेनी सेनाले यो युद्धलाई लम्ब्याउन सफल भएको उनको भनाइ छ । यो तथ्यबाट अनुमान गर्न सकिन्छ कि रूसी सेनाले ओर्लान–१० को लक्ष्य पत्ता लगाएको तीन देखि पाँच मिनेट भित्र आक्रमण गर्न सक्छ ।
उनले धेरै युद्धपोत डुबाउनमा ड्रोनको पनि ठूलो भूमिका रहेको बताए । तर, यस युद्धमा रुसी एयर डिफेन्सले धेरै ड्रोनहरू पनि ध्वस्त पारेको छ । उनले भने कि ड्रोनहरू धेरै माथि उडान गर्न सक्षम छैनन्, त्यसैले तिनीहरूलाई जहिले पनि लक्षित गर्न सकिन्छ । उनले सैन्य ड्रोनको लागत १ करोड ७० लाख पाउण्डसम्म हुन सक्ने बताए । यही कारण रुस र युक्रेनले साना र व्यावसायिक मोडलहरू प्रयोग गरिरहेका छन् । एक अनुमान अनुसार युक्रेनी सेनासँग ६ हजार ड्रोन हुनेछन् ।
यी ड्रोन युक्रेनका लागि वरदान साबित भएका छन् । युक्रेनसँग हतियारको अभावका कारण रुसी सेनाको सामना गर्नु चुनौतीपूर्ण काम हो । त्यसैले युक्रेनलाई युद्धमा बाँच्नका लागि ड्रोनले निकै महत्वपूर्ण भूमिका खेलिरहेको छ । त्यसकारण, युक्रेनका लागि आकाशबाट लक्ष्यहरू फेला पार्न र तिनीहरूलाई तोपहरूद्वारा आक्रमण गर्नु प्रभावकारी र किफायती छ ।
कसले दिन्छ रुस र युक्रेनलाई ड्रोन ?
यस युद्धमा इरानले रुसलाई ड्रोन आपूर्ति गरिरहेको छ । धेरै देशहरूले यो ड्रोन प्रयोग गरेका छन् । यमनमा लडिरहेका हुथी विद्रोहीहरूले पनि साउदी अरेबिया र संयुक्त अरब इमिरेट्सका आधार शिविरहरूमा आक्रमण गर्न प्रयोग गरिरहेका छन् । अर्कोतर्फ अमेरिकाले युक्रेनलाई ड्रोन आपूर्ति गरिरहेको छ । अमेरिकाले युक्रेनलाई ठण्ण् वटा स्विचब्लेड कामिकाजे मिलिट्री ड्रोन आपूर्ति गरिरहेको छ । यी ड्रोनहरू विस्फोटक पदार्थले सुसज्जित छन् । अमेरिकी ड्रोनहरू आफ्नो लक्ष्य नभेटेसम्म आकाशमा घुमिरहन्छन् । युक्रेनले टिभी–३ साथै साना र फिक्स्ड–विंग टोही ड्रोनहरू पनि किन्न खोजिरहेको छ ।