यस्तो छ चीनबाट जोगिने ताइवानको ‘दुम्सी’ रणनीति
प्रकाशित मिति : श्रावण २०, २०७९ शुक्रबार
चीनले ताइवान नजिकै भारी सैन्य अभ्यास गरिरहेको छ । अमेरिकी संसदकी सभामुख न्यान्सी पेलोसीको ताइवान भ्रमणबाट आक्रोशित चीनले सैन्य अभ्यासका क्रममा समुद्रमा मिसाइल प्रहार गरेको छ र ताइवानको आकाशमा घुसपैठ गरेको छ ।
पछिल्ला केही दिनदेखि चीन र ताइवानबीच जारी तनाव कम हुनुको साटो बढ्दै गएको छ । अब यस्तो देखिन्छ कि चीनको शक्तिशाली पिपुल्स लिबरेशन आर्मीले ताइवानमा पनि आक्रमण गर्न सक्छ ।
यदि चीनले ताइवानमाथि आक्रमण ग¥यो भने त्यो एकतर्फी लडाइँ हुनेछ । यो एक द्वन्द्व हुनेछ जसमा एक पक्ष अर्को पक्ष भन्दा सैन्य क्षमताको हिसाबले धेरै बलियो हुनेछ ।
युक्रेन र रूसबीच यस्तै युद्धको असर हामी देखिरहेको छौं । यद्यपि, दुई पक्षबीचको यो शक्ति असंतुलन युद्धको परिणाममा प्रतिबिम्बित हुनु आवश्यक छैन ।
रक्षा रणनीति
चीनको जनसंख्या एक अर्ब चालीस करोड छ । तुलनात्मक रूपमा ताइवानको जनसंख्या लगभग २ करोड छ । चीनको रक्षा बजेट ताइवानको भन्दा १३ गुणा बढी छ । चीन सेना, सैन्य उपकरण र हतियारमा ताइवानभन्दा धेरै अगाडि छ ।
ताइवान यस असन्तुलनबाट सचेत छ । त्यसैले आक्रमणबाट जोगाउने क्रममा दुम्सीले आफ्नो काँडा फैलाएझैं संरक्षण ढालको रणनीति अपनाएको छ ।
यस रणनीतिमा टिप्पणी गर्दै, ताइपेई टाइम्सले आफ्नो सम्पादकीयमा लेखेको छ – ‘यदि आक्रमणकारीले अझै पनि दुम्सीलाई आक्रमण गरिरह्यो भने उसले धेरै भयानक सजाय भोग्न सक्छ । यो सजायले यति धेरै पीडा दिनेछ कि अन्ततः आक्रमणकारीले आक्रमण गर्न छोड्नेछ ।’
यस रणनीतिमा आधारित ताइवानले चौतर्फी सुरक्षा प्रणाली अपनाएको छ । यो रणनीतिले आफ्नो तटमा दुश्मनलाई रोक्ने, समुद्रमा आक्रमण गर्ने, तटीय क्षेत्रमा आक्रमण गर्ने र दुश्मनको तटीय मोर्चामा आक्रमण गर्ने समावेश गर्दछ ।
बलियो सम्भावना भएको शत्रुको सामनामा यो ताइवानको रणनीति हो । महँगो लडाकु विमान र पनडुब्बी किन्नु ताइवानको प्राथमिकता होइन । यसको तुलनामा यसले एन्टि–एयरक्राफ्ट र एन्टी–शिप मिसाइल जस्ता चलायमान र गोप्य हतियारहरूको तैनाथीलाई प्राथमिकता दिन्छ ।
के भन्छन् रक्षा विज्ञहरु ?
किंग्स कलेज लन्डनका अन्तर्राष्ट्रिय व्यवस्था, रक्षा र चीन–पश्चिम सम्बन्धका विशेषज्ञ जेनो लियोनीले ताइवानको रक्षात्मक रणनीतिबारे विस्तृत रूपमा बताउँछन् ।
उनी भन्छन् – ‘सुरक्षाको बाहिरी तह खुफिया र निगरानी रणनीतिको संयोजन हो। यसको लक्ष्य सेनालाई पूर्णतया तयार राख्नु हो। वर्षौंदेखि ताइवानले आक्रमण हुनुअघि नै चेतावनी दिने प्रणाली विकास गरेको छ ताकि चीनको कुनै पनि खतरनाक हिट–एण्ड रन आक्रमणले उसलाई स्तब्ध हुन नदिओस् ।
यदि चीनले ताइवानमाथि आक्रमण गर्नुछ भने यसले ताइवानको राडार स्टेशनहरू, हवाई पट्टीहरू र क्षेप्यास्त्रहरू नष्ट गर्न मध्यम दूरीको मिसाइलहरू र हवाई हमलाहरूबाट सुरु गर्नुपर्नेछ।’
ताइवानको यो रणनीति अनुसार बीचको सुरक्षा तह भनेको समुद्रको बीचमा छापामार लडाईका लागि सैनिकहरुलाई तयार राख्नु हो । उनीहरुलाई सहयोग गर्न अमेरिकाबाट आएका लडाकु विमान तयार हुनेछन् ।
साना र फुर्तिलो डुङ्गाहरू मिसाइलहरूसँग तैनाथ गरिनेछन् जसलाई हेलिकप्टरहरू र जमिनबाट मिसाइल प्रक्षेपणकर्ताहरूद्वारा सहयोग मिल्नेछ । यसले चिनियाँ जहाजहरूलाई ताइवानको भूमिमा पुग्नबाट रोक्नेछ ।
ताइवानको सुरक्षाको तेस्रो तहको रणनीति अनुसार यसको भूमि र जनसंख्याको रक्षा अत्यन्त महत्वपूर्ण छ । चीनको सैनिक संख्या ताइवानको सैनिक संख्या भन्दा १२ गुणा बढी छ । चीनसँग १५ लाख आरक्षित सैनिक छन् । यदि ताइवानको भूमि कब्जा गर्ने हो भने उनीहरुलाई चीनले प्रयोग गर्न सक्छ ।
सुरक्षाको तेस्रो तहको रूपमा ताइवानले द्रुत गतिमा चल्ने, घातक र सजिलै लुकाउन सकिने हतियारहरू प्रयोग गर्नेछ। युक्रेनको युद्धमा काँधमा बोकेका भाला र स्टिङ्गर मिसाइल प्रणाली यसका उदाहरण हुन्। यी हतियारहरू रूसी जहाज र ट्याङ्कहरूको लागि ठूलो टाउको दुखाइ साबित भएका छन्।
अमेरिकाले के गर्ला ?
चीन र ताइवानबीच युद्ध भयो भने अमेरिकाले के गर्ला ? अहिलेसम्मका संकेतबाट अमेरिकाले जानाजानी आफ्नो रणनीति लुकाइरहेको देखिन्छ ।
अमेरिकी राष्ट्रिय सुरक्षा सल्लाहकार ज्याक सुलिभानले हालै भनेका छन्- ‘अमेरिकाको यो अस्पष्ट नीतिले नै दशकौंदेखि ताइवानमा शान्ति कायम राख्न मद्दत गरेको छ । ताइवानमा मात्र होईन्, अन्य क्षेत्रमा पनि यो रणनीतिबाट सहयोग मिलेको छ ।’
मे महिनामा अमेरिकी राष्ट्रपति जो बाइडेनले आफ्नो देश ताइवानको रक्षा गर्न “प्रतिबद्ध” रहेको बताएका थिए । तर पछि उनले ‘रणनीतिक अस्पष्टता’को नीतिमा कुनै परिवर्तन नभएको भन्दै आफ्नो भनाइ सच्याएका थिए ।
अमेरिकाको यो नीतिको उद्देश्य चीनलाई ताइवानमाथि आक्रमण गर्नबाट निरुत्साहित गर्नु हो। तर यो नीतिले ताइवानलाई आफ्नो स्वतन्त्रता घोषणा गर्नबाट पनि रोक्छ । अमेरिकी सांसदहरूले यस रणनीतिमा परिवर्तनको माग गर्दै ताइवानमाथि दबाब बढाउँदै आएको चीनलाई त्यसो गर्नबाट रोक्नको लागि यसमा स्पष्टता हुनुपर्ने बताएका छन् ।
के अमेरिकाले अर्को तरिका प्रयोग गर्ला ?
तर यति हुँदाहुँदै पनि चीनले ताइवानमाथि हमला गरेमा अमेरिका चुपचाप बस्छ भन्ने कुरामा धेरै कम मानिसले विश्वास गर्छन् । नाटोका रणनीति विश्लेषक क्रिस पेरी भन्छन् -‘तपाईंले आफ्नो सम्भावित प्रतिद्वन्द्वीलाई के गर्न लाग्नुभएको छ भनेर कहिल्यै भन्नुहुन्न । यसका लागि अमेरिकाले जे पनि गर्नसक्छ, यसमा सैन्य विधि मात्र समावेश हुँदैन। अमेरिकाले चीन विरुद्ध प्रयास गर्न सक्ने धेरै तरिकाहरू छन्। यी व्यापार, वित्तीय र सूचना रणनीतिसँग सम्बन्धित विधिहरू हुन सक्छन्।’
ताइवानको अगाडि चीनले जसरी आफ्नो शक्ति प्रदर्शन गरिरहेको छ, त्यहाँका जनतामा डरको सट्टा आक्रोश छ । चीनको धम्कीले समुद्री र हवाई यातायात अवरुद्ध गरिरहेको छ। धेरै जहाज समुद्र तटमा अड्किएका छन्। धेरै उडानहरू रद्द भएका छन्। ताइवान वरपर चीनको सैन्य अभ्यासले ताइवानका जनताको जनजीवन कष्टकर बनाएको छ।