युक्रेनसँग युद्ध लडिरहेको रुस आर्थिक मोर्चामा कति बलियो छ ? किन देश छोड्दै छन्
प्रकाशित मिति : बैशाख २८, २०७९ बुधबार
फेब्रुअरीदेखि पश्चिमी मुलुकहरूले लगाएको प्रतिबन्धका कारण रुसलाई निकै नोक्सान भएको छ । प्रारम्भिक झटकाले रूसमा स्टक बजारको अस्थायी बन्द गर्न बाध्य पार्यो। एटिएम बाहिर पैसाको चिन्तामा मानिसहरुको लामो लाइन देखिएको थियो ।
तर, रुसको केन्द्रीय बैंकको व्यवस्थापनका कारण रुसको मुद्रा रुबल युद्धपूर्वको स्तरमा फर्किएको छ ।
राष्ट्र बैंकले विदेशमा पैसा पठाउने सीमा तोकेको छ । यससँगै बैंकले निर्यात गर्ने कम्पनीलाई आम्दानीको ८० प्रतिशत डलरको सट्टा रुबलमा लिन बाध्य पारेको छ । यससँगै रुसले आफ्नो वैदेशिक ऋण चुक्ता गर्न पनि सफल भएको छ ।
राष्ट्रपति पुटिनले आर्थिक मोर्चामा क्षति पुर्याउन पश्चिमाहरूले गरेको आक्रमण असफल भएको दाबी गरे।
तर इन्स्टिच्युट अफ इन्टरनेशनल फाइनान्सकी उपप्रमुख अर्थशास्त्री एलिना रिबाकोवा भन्छिन्, यी सतही संकेतहरू हुन् जसले वास्तविक जीवनमा खासै अर्थ राख्दैन।
तर युद्धको ज्वाला रूसी स्टील निर्माताहरू, रसायन निर्माताहरू र कार कम्पनीहरूमा पुग्दैछ। अर्थात्, यी कम्पनीहरूले पश्चिमाहरूले लगाएको प्रतिबन्धको मार भोगिरहेका छन्।
रूसको केन्द्रीय बैंकले १३ हजार भन्दा बढी व्यवसायहरूको सर्वेक्षण गरेको छ। यसले माइक्रोचिप, कारका पार्टपुर्जा, प्याकेजिङ्ग, बटनसमेत देशमा ल्याउन धेरैलाई समस्या भइरहेको देखाउँछ।कच्चा पदार्थ र पार्टपुर्जाको अभावले कतिपय व्यवसायीले आफ्नो सञ्चालन बन्द गर्न बाध्य छन् ।
उदाहरणका लागि, जापानी कार निर्माता टोयोटाले रसियामा कार आयात गर्न बन्द गरेको छ। योसँगै टोयोटाले आपूर्ति शृङ्खला असफल भएको भन्दै मार्चमा नै आफ्नो
सेन्ट पिटर्सबर्ग प्लान्टमा सञ्चालन रोकेको थियो ।
ब्लूबे एसेट म्यानेजमेन्टका अर्थशास्त्री टिमोथी एशे भन्छन् ,सबै प्रतिबन्धहरू हेर्दा तिनीहरू मानिसहरूले अपेक्षा गरेभन्दा धेरै भारी छन्।
बीबीसीसँगको कुराकानीमा टिमोथी एशे भन्छन्,”दीर्घकालिन यसको प्रभाव विनाशकारी हुनेछ। रुस पश्चिमको आपूर्ति शृङ्खलाबाट काटिएको छ किनभने पश्चिमले रुसलाई विश्वास गर्दैन। यस्तो अवस्थामा यी प्रतिबन्धहरूले धक्का दिनेछन्। रूस मन्दीमा।”
बैंक अफ रसियाले पनि कर्पोरेट वस्तुका लागि विभिन्न आपूर्तिकर्ता खोज्ने, शिपिंग कम्पनीहरूबाट सामान ढुवानी गर्न अस्वीकार गर्ने, आवश्यक प्रविधि नपाउँदा देशलाई ‘उल्टो औद्योगिकीकरण’को सामना गर्नुपर्ने अवस्था आउने गरेको स्वीकार गरेको छ ।
“वास्तविकता,रूसको वित्तीय बजार, वृद्धि र कम जीवन स्तरमा सीमित पहुँच हुनेछ,” अर्थशास्त्री टिमोथी एशे भन्छन्।
रुसी नागरिक रिबाकोवा भन्छिन्, ‘विशेष गरी रोजगारी सुरक्षित गर्ने कुरा आउँदा हामी अनिश्चित समयमा बाँचिरहेका छौं। “धेरै मानिसहरूलाई के हुँदैछ भनेर थाहा छैन। तिनीहरू अझै पनि रेस्टुरेन्टहरूमा जाँदैछन्, काम गर्न जाँदैछन् र अझै धेरै परिवर्तन देखिरहेका छैनन् किनभने तिनीहरूले काम गर्ने कम्पनीहरूले आफ्नो योजनाहरू परिवर्तन गर्छन्। यसको बारेमा स्पष्ट छैन।”
मूल्यवृद्धिले जनजीवन कष्टकर
३० वर्षीया ओल्गा मस्को बैंककी कर्मचारी हुन् । उनी युद्धपूर्वको जीवनस्तर कायम राख्ने प्रयास गरिरहेकी छिन् तर यो झन् कठिन हुँदै गइरहेको छ।
धेरै रुसीहरू जस्तै, ओल्गा मस्कोले युरोपबाट आएका एक साथीलाई आफ्नो नेटफ्लिक्स र स्पोटिफाइ रिचार्ज गर्न सोध्नुपरेको छ, किनकि भिसा र मास्टरकार्डले रूसमा आफ्ना सेवाहरू बन्द गरेको छ। यस महिनाको सुरुमा, ओल्गाले छुट्टीमा जान टर्कीको लागि उडान बुक गरिन्। टर्की केही देशहरू मध्ये एक हो जहाँ उडानहरू अझै सञ्चालनमा छन्।
युद्धअघि विमानको टिकट १५ हजार रुबल लाग्थ्यो तर अहिले सोही टिकटका लागि ५५ हजार रुबल तिर्नुपर्छ । ओल्गाले आफ्नो आईफोन र म्याकबुक ल्यापटपहरू रूस बाहिर अपडेट गर्न सक्षम हुने प्रार्थना गरिरहेकी छिन्, किनकि एप्पलले पनि देशमा सेवाहरू बन्द गरेको छ।
७९ वर्षीया लुडमिलाले पनि यस्तै कठिनाइहरू सामना गरिरहेकी छिन्। ल्युडमिला रुसी राजधानी मस्कोबाट ५०० किलोमिटर दक्षिणमा पर्ने सहर वोरोनेजमा बस्छिन्। वोरोनेजका लागि आधारभूत आवश्यकताहरू आवश्यक भन्दा बढि भएका छन्। उनी भन्छिन्, ‘म हप्तामा एकपटक बजार जान्छु । हरेक पटक चीजहरू पहिले भन्दा महँगो हुन्छन्। पछिल्लो पटक दूधको मूल्य पाँच रुबल र टमाटरको मूल्य १० रुबलले बढेको थियो ।
३३ वर्षीय दिमित्री साइबेरियाको सानो सहर रुब्त्सोभस्कका बासिन्दा हुन्। युद्ध अघि, उहाँ राम्रो जीवन बिताउनु भएको थियो र एक दिनमा लगभग तीन सय रुबल खर्चगर्नु हुन्थ्यो । युद्ध सुरु भएदेखि खर्च ५० प्रतिशतले बढेको छ ।
आर्थिक कठिनाइहरूको बावजूद, दिमित्रीले युद्धलाई समर्थन गर्दछ। उनी भन्छन् , उनका केही साथीहरूले मूल्यको बारेमा गुनासो गरेका छन् र कुनै पनि पश्चिमी ब्लकबस्टर चलचित्र हलहरूमा हेर्न सम्भव छैन।
सबै कुराको बावजुद, धेरैजसो रूसीहरूले अझै पनि यस युद्धलाई दृढतापूर्वक समर्थन गर्छन्। सरकारी प्रचारले भरिएको टिभी सेट अझै पनि खाली फ्रिज भन्दा शक्तिशाली छ।
म्याकडोनाल्ड र लेभिज जस्ता पश्चिमी ब्रान्डहरूले हजारौं रूसी कर्मचारीहरूलाई देशमा आफ्नो सञ्चालन बन्द गरे पनि भुक्तानी गरिरहेका छन्। तर त्यहाँ डर छ कि मानिसहरूले आफ्नो जागिर गुमाउनेछन् किनभने युक्रेनमा युद्धको चाँडो अन्त्यको आशाहरू हराउँदैछन्।
मस्कोका मेयर सर्गेई सोब्यानिनले अप्रिलमा चेतावनी दिएका थिए कि लगभग २ लाख जनाको जागिर शहरमा मात्र जोखिममा छन्, जबकि ट्रेडिङ इकोनोमिक्सले २०२४ सम्म रूसभर बेरोजगारी दर ७ प्रतिशतमा पुग्ने पूर्वानुमान गरेको छ। यस बाहेक आईटी कर्मी र अन्य काममा लागेका मानिसहरु ठूलो मात्रामा पलायन भएका छन् । जसलाई अर्थशास्त्री टिमोथी एशेले ‘ब्रेन ड्रेन’ भनेर वर्णन गर्छन्।
धेरै परामर्शदाताहरूले कामदारहरूलाई रूसबाट बाहिर निकालेका छन्। लाटभियामा आधारित स्वतन्त्र रूसी समाचार वेबसाइट मेदुजाले रिपोर्ट गरेको छ कि यान्डेक्सका ५ हजार कर्मचारीहरूले रूस छोडेका छन्। बाँच्नको लागि बाँच्न धेरै गाह्रो छ।
तिमोथी एशे भन्छन्, यो विश्वास गरिन्छ, ‘रूसीहरू कठिन परिस्थितिहरूमा अभ्यस्त छन् तर तिनीहरू २० वर्षसम्म समृद्धिमा बाँचे। उनीहरूलाई राम्रो जीवन के हो भनेर थाहा छ।’
जब युद्ध सुरु भयो, त्यहाँ खाना पकाउने तेल जस्ता चीजहरूको अभाव भएको रिपोर्टहरू थिए, तर अहिले सुपरमार्केटहरू राम्रोसँग भण्डार गरिएको छ। फरक यति मात्र हो कि यी सामानहरू अहिले पहिलेभन्दा महँगो भएका छन्।
राष्ट्रपति पुटिनले संघर्षरत जनताका लागि पेन्सन र बेरोजगारी भत्ताहरू मुद्रास्फीतिसँगै बढ्ने वाचा गरेका छन्।
यति ठूलो मात्रामा नाकाबन्दी लगाइए पनि रुसी सरकारले आर्थिक संकटबाट बच्ने व्यवस्था गरेको छ । जुन कुनै पनि जीवन रेखा भन्दा कम छैन। रसियाले अझै पनि धेरै तेल र ग्यास विश्वभर बेचिरहेको छ जुन यस देशको अर्थतन्त्रको प्रमुख स्तम्भ हो।
अमेरिकाले रुसबाट ऊर्जा आयातमा प्रतिबन्ध लगाउने घोषणा गरे पनि रुसको आपूर्तिमाथिको निर्भरता कसरी घटाउने भन्नेमा युरोप छ ।
युरोपले आफ्नो प्राकृतिक ग्यासको करिब ४० प्रतिशत रुसबाट पाउँछ। योसँगै रुसले पनि युरोपलाई तेल बेच्ने गरेको छ । युरोपका केही देशहरू अरूहरू भन्दा रूसी जीवाश्म ईन्धनमा बढी निर्भर छन्। त्यसकारण, अचानक आपूर्ति कटौतीले यी देशहरूमा ठूलो आर्थिक प्रभाव पार्न सक्छ।
‘यसमा कुनै शङ्का छैन कि युरोपलाई रुसी तेल र ग्यासबाट टाढा जान केही वर्ष गाह्रो हुनेछ, तर यसले भविष्यमा रूसी अर्थतन्त्रको लागि धेरै हानिकारक हुनेछ,’एसईबी बैंकका ऊर्जा विश्लेषक ओले ह्वाल्बीले भने।
अर्थशास्त्री टिमोथी एशे भन्छन्स् ‘रसियाको लागि तत्काल गरिबहरूलाई सब्सिडी दिन र रुबललाई स्थिर राख्न पर्याप्त आर्थिक शक्ति हुन सक्छ, तर भविष्य धेरै अनिश्चित छ।’-बिबिसिबाट