सीप र दक्षताबिनै वैदेशिक रोजगारीमा महिला
प्रकाशित मिति : माघ १७, २०७६ शुक्रबार
वैदेशिक रोजगारीलाई सुरक्षित बनाउन सरकारले सीपलाई प्राथमिकता दिँदै आएपनि विदेश जाने आधिकांशमहिला नै सीप र दक्षताका हिसाबले कमजोर रहेको पाइएको छ ।वैदेशिक रोजगारीमा जानेमध्ये पुरुषको तुलनामा महिला श्रमिक सीप, दक्षताका हिसाबले कमजोर रहेको पाइएको हो । वैदेशिक रोजगारीमा रहेका नेपालीको सुरक्षा र आम्दानीलाई सीप, दक्षतासँग तुलना गरिरहेकै बेला वैदेशिक रोजगारीमा जाने ६० प्रतिशत महिला नै अदक्ष हुने गरेको पाइएको छ ।
वैदेशिक रोजगार विभागले सार्वजानिक गरेको आर्थिक वर्ष २०७५-२०७६ को प्रगती प्रतिवेदनमा वैदेशिक रोजगारीमा गएका कुल महिलाको ५८.८४ प्रतिशत महिला कुनै सीप र दक्षताबिना नै वैदेशिक रोजगारीमा जाने गरेको उल्लेख छ । विगत ३ आवमा वैदेशिक रोजगारीमा गएका ९७ हजार ३१० महिला मध्ये ५८.८४ प्रतिशत अर्थात ५७ हजार २५६ महिला कुनै सीप र दक्षता बिना (अदक्ष) नै गएको देखिन्छ । वैदेशिक रोजगारीमा जाने अन्य देशका महिलाको तुलनामा नेपाली महिला अदक्ष हुने गरेका कारण गन्तब्य देशमा सुरक्षा र आम्दानीका हिसाबले नेपाली महिला बढी जोखिममा रहेको देखिन्छ । दक्षता र सीप कमजोर भएकै कारण पुनः श्रम स्वीकृति लिएर जाने महिलाले सीपअनुसार पारिश्रमिक पनि नपाउने गरेको गुनासो धेरै रहेकोे छ । सीप नभएका कारण एउटा कामको लागि श्रम स्वीकृति लिने र गन्तब्य देशमा फरक काम गर्ने गरेका नेपाली महिला धेरै हिंसामा पर्ने गरेकोे महिला अधिकारकर्मीको भनाइरहेको छ ।
प्रतिवेदनमा वैदेशिक रोजगारीमा जानेमध्ये उच्च दक्षतायुक्त सीप भएका महिलाको संख्या ०.०६ प्रतिशत अर्थात ६१ जनामात्र रहेको पाइएको छ । यसैगरी उच्च दक्षतायुक्त सीप भएका पुरुषको संख्या ०.०५ प्रतिशत अर्थात ७८७ रहेको पाइएको छ । बिगत ३ वर्षमा पेशाविद्को रूपमा श्रम स्वीकृति लिएका गएका महिलाको हिस्सा ०.३० प्रतिशत अर्थात २९४ हुदा सोही पेशामा जाने पुरुषको संख्या ०.११ प्रतिशत अर्थात १ हजार ७४५ रहेको छ । संख्याको हिसाबले उच्च दक्षतायुक्त र पेशागत रूपमा विदेश जाने महिलाको तुलनामा पुरुषको संख्या धेरै रहेको भएपनि समग्र प्रतिशतमा महिला अगाडी रहेका छन ।
जोखिम मानिएका देशमा व्याक्तिगत श्रमस्वीकृति बढी
नेपाली महिलाको सुरक्षाका हिसाबले चुनौती देखिएका देशमा संस्थागत भन्दा व्याक्तिगत श्रम स्वीकृति लिनेको संख्या धेरै देखिएको छ । महिला श्रमिक मृत्यु र आपत विपतमा धेरै पर्ने गरेको रोजगार गन्तब्य कुवेत जान धेरै महिलाले संस्थागत भन्दा व्याक्तिगत श्रम स्वीकृति लिएको देखिन्छ । गत वर्षको वैदेशिक रोजगार बोर्डको प्रतिवेदनमा समेत सबै भन्दा बढी महिलाको मृत्यु हुने देश कुवेतमा ५ र युएईमा ४ महिलाको मृत्यु भएको देखाउछ ।
व्याक्तिगत प्रयासमा वैदेशिक रोजगारीका लागि श्रम स्वीकृतिका मुख्य गन्तब्यहरू क्रमस कतार, साउदी अरबिया, यूएई, मलेसिया लगायतका देश भएपनि महिलाको सन्र्दभमा भने फरक रहेको छ । व्याक्तिगत रूपमा श्रम स्वीकृति लिने कुल १ लाख १५ हजार ३९८ मध्ये २७.६ प्रतिशत अर्थात ३१ हजार ८२० महिला रहेका छन । जब कि संस्थागत रूपमा प्रमुख ७श्रम गन्तब्यमा कुल ३९ लाख ५ हजार ८३९ पुरुष मध्ये २.७१ अर्थात १ लाख ९ हजार महिलाले मात्र श्रम स्वीकृति लिएको देखिन्छ । कुवेतमा हालसम्म संस्थागत श्रम स्वीकृतिमा ५ हजार १५१ महिला गएकोमा व्याक्तिगत रूपमा जानेको संख्या २० हजार २८७रहेको देखिन्छ । देशगत हिसाबले व्याक्तिगत श्रम स्वीकृति लिनेहरूमा महिलाको संख्या उल्लेख्य देखिएको छ । कुबेतमा घरेलु कामदारमा जाने नेपाली महिलाहरूको संख्यालाई छोडने हो भने जर्मन, डेनमार्क, माल्टा, माल्दिभ्समा श्रम स्वीकृतिमा जाने संख्या धेरै रहेका छन ।
स्वीडेनमा व्याक्तिगत तवरले श्रम स्वीकृतिमा जाने महिलाहरूमात्र रहेका छन् भने कुवेत, डेनमार्क, जर्मनी र इजरायलमा कुल व्याक्तिगत श्रम स्वीकृति लिनेमा महिला ८० प्रतिशत भन्दा बढी रहेको देखिन्छ । व्याक्तिगत श्रम स्वीकृति लिने नेपाली महिलाहरूको जिल्लागत विवरणको तथ्यांक विश्लेषण गर्दा श्रम स्वीकृती लिइ ५ वटा जिल्ला झापा, मोरङ, सुनसरी, चितवन र सिन्धुपाल्चोक क्रमस अगाडी रहेका छन । यि मध्ये ५० प्रतिशत महिला झापाका रहेका छन् ।-कारोबार