अमेरिकाको बयानले टर्की फेरि रिसाउन सक्छ

नेपाल डेस्क

---

प्रकाशित मिति : बैशाख ११, २०७९ आईतबार

‘यो टर्कीका लागि निकै संवेदनशील विषय हो । उसले त्यो समयमा मानिसहरूमाथि भएको अत्याचार र हत्यालाई स्वीकार गर्छ तर यसलाई ‘नरसंहार’ मान्न अस्वीकार गर्दछ।’

अमेरिकी राष्ट्रपति जो बाइडेनले पहिलो विश्वयुद्धमा अर्मेनियामा भएको १० लाखभन्दा बढीको हत्यालाई फेरि एक पटक ‘नरसंहार’ भनेका छन् ।

ओटोमन साम्राज्यलाई यी हत्याहरूको लागि जिम्मेवार ठहराइएको छ। बाइडेनले ओटोमन साम्राज्यको पतनको अन्तिम दिनमा भएका यी हत्याहरूलाई एक वर्षअघि नै नरसंहारको रूपमा वर्णन गरेका थिए ।

गत वर्ष उनले ‘आर्मेनियन रिमेम्बरेन्स डे’ को अवसरमा औपचारिक रूपमा ‘नरसंहार’ शब्द प्रयोग गरेका थिए। यसो गर्ने उनी पहिलो अमेरिकी राष्ट्रपति हुन ।

यो टर्कीका लागि निकै संवेदनशील विषय हो । उसले त्यो समयमा मानिसहरूमाथि भएको अत्याचार र हत्यालाई स्वीकार गर्छ तर यसलाई ‘नरसंहार’ मान्न अस्वीकार गर्दछ।

टर्की यो शब्दबाट रिसाएको छ। गत वर्ष बाइडेनको पक्षबाट यो कथन बाहिर आएपछि टर्कीका विदेशमन्त्रीले यसलाई ठाडै अस्वीकार गरेका थिए। यसै क्रममा टर्कीको विदेश मन्त्रालयले अमेरिकी राजदूतलाई बोलाएर कडा आपत्ति जनाएको थियो ।

हाल अमेरिकी राष्ट्रपतिले आफ्नो पछिल्लो वक्तव्यमा उक्त हत्यालाई ‘नरसंहार’ भन्दै १०७ वर्षअघि सुरु भएको हत्या ‘२०औँ शताब्दीको सबैभन्दा ठूलो सामूहिक अत्याचार भएको’ बताएका छन् ।

यसका साथै बाइडेनले अमेरिकी जनतालाई यस्ता विषयमा खुलेर बोल्न आग्रह गरेका छन् ।

१९१५ मा आखिर के भएको थियो ?

रूसी सेनासँग हारेपछि, ओटोमन साम्राज्यको टर्कीहरूले यसका लागि क्रिश्चियन आर्मेनियालीहरूलाई विश्वासघात गरेको आरोप लगाए।

उनीहरूले सिरियाको मरुभूमि र अन्यत्र ठूलो संख्यामा आर्मेनियालीहरूलाई जबरजस्ती पठाउन थाले। यस अवधिमा उनीहरूमाथि अत्याचार गरियो र उनीहरूलाई खाना र पिउन दिइएन। हजारौं आर्मेनियालीहरू या त मारिए वा भोक वा रोगको कारण मरे।

त्यतिबेलाका पत्रकार, मिसनरी र कूटनीतिज्ञहरू सहित धेरै व्यक्तिहरूले आर्मेनियालीहरूमाथि हुने अत्याचार देखे र यी घटनाहरूलाई रेकर्ड गरे।

यस अवधिमा कति आर्मेनियनको मृत्यु भयो भन्ने विवाद अझै जारी छ। यस अवधिमा १५ लाख मानिसको मृत्यु भएको आर्मेनियाले जनाएको छ । यद्यपि टर्कीले यस अवधिमा करिब तीन लाख मानिसको मृत्यु भएको बताएको छ ।

इन्टरनेशनल एसोसिएसन अफ जेनोसाइड स्कॉलर्स (IAGS) का अनुसार यस अवधिमा मृत्यु हुनेको संख्या “१० लाख भन्दा बढी” थियो।

टर्कीले ओटोमन साम्राज्यको पतनको समयमा मानिसहरूलाई सताएको स्वीकार गर्दछ, तर क्रिस्चियन आर्मेनियालीहरूलाई उन्मूलन गर्ने कुनै व्यवस्थित प्रयास नभएको बताउँछ। पहिलो विश्वयुद्धको समयमा यस घटनामा धेरै  मुस्लिमको  पनि मृत्यु भएको टर्कीले जनाएको छ ।-BBC