नेतृत्वविहीन नेपाल कसले चलाइरहेको छ भन्नेबारे अष्पष्ट, सबैको नजर नेपाली सेनातिर
प्रकाशित मिति : भाद्र २४, २०८२ बुधबार
काठमाडौंका सडकमा देखिएका नेपाली सेना । फोटो: दीपक केसी
नेपालको राजधानी काठमाडौंका सडकमा व्यापक प्रदर्शन र सेनाको उपस्थितिपछि देश अहिले नेतृत्वविहीन अवस्थामा छ। भ्रष्टाचार र आर्थिक असमानताविरुद्धको प्रदर्शनका कारण प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले राजीनामा दिएसँगै यो अवस्था आएको हो। अहिले सबैको ध्यान नेपाली सेनातिर केन्द्रित छ, जसलाई यो समस्याको समाधानका लागि महत्वपूर्ण शक्तिको रुपमा हेरिएको छ।
सेनाले प्रदर्शनकारीहरूसँग वार्ता गर्ने अपेक्षा गरिएको छ, तर अहिलेसम्म प्रदर्शनकारीहरूको कुनै स्पष्ट नेतृत्व नहुँदा अन्योल बढेको छ। प्रदर्शनकारीका स्पष्ट मागहरू पनि छैनन्, यद्यपि केही मागहरू सामाजिक सञ्जालमा देखिएका छन्, तर ती आधिकारिक हुन् भन्ने पुष्टि भएको छैन।
मंगलबार राति शान्ति पुनर्स्थापनाका लागि सेना परिचालन गरिएको थियो र बुधबार कर्फ्यू लगाइएको थियो। बुधबार नेपालमा कसले शासन गरिरहेको छ भन्ने कुरा अस्पष्ट हुँदा पनि काठमाडौँमा एउटा अनौठो शान्ति कायम भएको थियो। संक्रमणकालीन सरकारमा सेनाको भूमिका के हुनेछ भन्ने स्पष्ट छैन। राजीनामा दिएका राजनीतिक नेताहरू देशमै छन् कि छैनन् भन्ने पनि निश्चित छैन।
२०१५ को संविधानको १०औँ वार्षिकोत्सव नजिकिँदै गर्दा नेपाल यो राजनीतिक संकटबाट गुज्रिरहेको छ। ऐतिहासिक रूपमा हेर्दा हरेक दशकमा देशले ठूलो राजनीतिक उथलपुथल भोगेको छ। यसअघि नै सन् २००६ को आन्दोलनले राजतन्त्रको अन्त्य गरेको थियो र अहिले नयाँ संवैधानिक संकट देखिएको छ।
सामाजिक सञ्जालमा प्रतिबन्ध र व्यापक राजनीतिक भ्रष्टाचारका कारण सोमबार र मंगलबारका प्रदर्शनहरू हिंसक बनेका थिए। यी घटनाहरूमा कम्तीमा ३० जनाको मृत्यु भएको छ भने १,००० भन्दा बढी घाइते भएका छन्, जसले नेपालको आधुनिक इतिहासमा सबैभन्दा ठूलो उथलपुथलमध्येको एक घटनालाई संकेत गर्छ।
सोमबारको हिंसात्मक झडपमा १९ जनाको ज्यान गएपछि प्रदर्शनकारीहरूले कर्फ्यूको अवज्ञा गर्दै संसद् भवन, सिंहदरबार र राजनीतिक नेताहरूको निवासमा आगजनी गरेका थिए। सिंहदरबार, जुन ११५ वर्षभन्दा बढी समयदेखि नेपालको प्रशासनिक केन्द्र हो, त्यहाँका प्रायः सबै मन्त्रालय जलेर नष्ट भएका छन्। प्रदर्शनकारीले अन्य सरकारी भवनहरू, राजनीतिक व्यक्तित्वका घरहरू, सर्वोच्च अदालत, अख्तियार दुरुपयोग अनुसन्धान आयोग, राजनीतिक दलका कार्यालयहरू, प्रहरी चौकीहरू र सञ्चारगृहहरूलाई पनि निशाना बनाएका थिए।
प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले राजीनामा दिएपछि उनी हाल अज्ञात स्थानमा छन्। देशको मुख्य अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल, त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल बन्द गरिएको थियो र भैरहवामा रहेको अर्को अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा आगजनी गरिएको थियो। काठमाडौँलगायत देशभरका विभिन्न कारागारबाट कैदीहरू पनि भागेका छन्।
नेपाल प्रहरीले स्थिति नियन्त्रणबाहिर गएपछि देशका विभिन्न भागहरूमा शान्ति र सुरक्षाको जिम्मा नेपाली सेनालाई दिएको छ। सेनाले लुटपाटमा संलग्न व्यक्तिहरूलाई पक्राउ गरेको छ र प्रदर्शनकारीहरूलाई प्रदर्शनका क्रममा सुरक्षाकर्मीबाट खोसेका कुनै पनि हतियार फिर्ता गर्न चेतावनी दिएको छ।
प्रधानसेनापतिले संकट समाधानका लागि प्रदर्शनकारीहरूलाई वार्तामा आउन आग्रह गरेका छन्। राष्ट्रपति रामचन्द्र पौडेलले पनि शान्तिपूर्ण समाधान र संवादका लागि आह्वान गरेका छन्।
यद्यपि, वार्ताको नेतृत्व कसले गर्ने भन्नेमा अझै अनिश्चितता छ। कतिपयले काठमाडौँका मेयर बालेन्द्र शाहलाई वार्ता र अन्तरिम सरकारको नेतृत्व लिन आह्वान गरिरहेका छन्। मेयर शाहले प्रदर्शनकारीहरूलाई प्रधानसेनापतिसँगको वार्ताका लागि तयार रहन आग्रह गरे पनि कुनै पनि संवाद सुरु हुनुअघि संसद् विघटन हुनुपर्नेमा जोड दिएका छन्। यसैबीच, केही युवा समूहहरूले सर्वोच्च अदालतकी पूर्वप्रधानन्यायाधीश सुशीला कार्कीले वार्ता र अन्तरिम सरकारको नेतृत्व गर्न सक्ने सम्भावनाबारे छलफल गरिरहेका छन्।