देश तटबन्ध भासियो
प्रकाशित मिति : असार २९, २०७४ बिहीबार
–
असार २९, २०७४- वर्षाका कारण महाकालीको जलस्तर बढेपछि निर्माणाधीन तटबन्ध भत्कन थालेको छ । ४ वर्षअघि बाढीले क्षतिग्रस्त खलंगा बजारको बांगाबगड क्षेत्रमा निर्माणाधीन पक्की तटबन्ध महाकालीले कटान गर्दै छ ।
३ दिनअघिको अविरल वर्षाले नदीकिनारका ढुंगा बगाउँदा पक्की तटबन्धको पिँध भासिन थालेको महाकाली नदी नियन्त्रण आयोजनाले जनाएको छ । पारिपट्टि भारत, पिथौरागढ जिल्लाको खोतिल क्षेत्रमा गत असोज अन्त्यतिर गएको पहिरोले महाकालीको मूल प्रवाह नेपालतिर फर्किएको छ ।
बहाव नेपालतिर धकेलिएकाले तटबन्ध भासिएको आयोजना प्रमुख सुशीलचन्द्र देवकोटाले बताए । ‘काउन्टर रिटेनिङ वाल राख्न पाएको भए नदीले कटान गर्ने र भासिने सम्भावना कम हुन्थ्यो,’ उनले भने, ‘तटबन्धका अन्य प्याकेजजस्तै ठाउँ नपुग्दा राखिएको ग्रेभिटी रिटेनिङ वालका कारण पनि नदीलाई कटान गर्न सजिलो छ ।’
आयोजनाको प्याकेज नम्बर १० निर्माण गरिएको ग्रेभेटी रिटेनिङ वाल भासिएको छ । स्कोडेफ डिजाइनमा तलबाट वाल उठाएर तटबन्ध निर्माण गरिएको हो । नदीको दुई तिहाइ भाग पहिरोले ओगटेकाले बहाब नेपालतिर धकेलिएको हो । देवकोटाले भने, ‘त्यसकारण २ मिटरमा स्कोडेफ राखेको र त्योभन्दा बढी स्क्रोल भयो । नदीको बीचमा रहेको ठूलो ढुंगाले पानीको बहावलाई वालको पिँधमा हान्यो । तटबन्धको फाउन्डेसन बगाउँदा वाल नदीतिर झुक्न गएको छ ।’
उक्त क्षेत्रमा काउन्टर रिटेनिङ वाल बनाउन ठाउँ अभावले ग्रेभेटी रिटेनिङ राखिएको थियो । उक्त टेवा पर्खाल भत्किएर महाकालीको बहाव बढे क्षति निम्तिन सक्छ । ‘महाकालीमा बहाव र पानी नबढ्ने हो भने त समस्या हुँदैन । तर टेवा पर्खाल ढल्यो र पानी बढ्यो भने बांगाबगड र घाटबजार पुन: समस्यामा पर्न सक्छ,’ उनले भने ।
सपोर्टको अभाव हुँदा नदीको बहाव र पानीसँगै बगेर आएका ढुंगाले पर्खालमा लगातार हान्ने गरेको तथा पानीले नदीको पिँधसमेत कटान गरेकाले टेवा पर्खाल भासिन सुरु भएको महाकाली नदी नियन्त्रण आयोजना कार्यालयले जनाएको छ । भत्कन लागेको पर्खाल नदीमा परे थप समस्या सिर्जना नहोस् भनेर निरन्तर काम गरिरहेको देवकोटाले बताए । पिथौरागढ जिल्लाका डीएमसँगको द्विपक्षीय छलफलमा समयमै पहिरो हटाउने सहमति भए पनि भारतीय पक्षले त्यसको सुरसारै देखाएको छैन । भारतीय पक्षले पनि नेपालतिरको अवस्थालाई हेरी तुरुन्तै पहिरो हटाउने जानकारी दिएको थियो । नेपालतिरको अवस्थाबारे भारतीय समकक्षीलाई जानकारी गराए पनि वर्षामा पहिरो हटाउने कार्य सम्भवै नभएको प्रशासनले जनाएको छ ।
भारततिर पहिरो गएको ठाउँको ठीक वारितिर तटबन्ध राख्ने भन्दै मंगलबार मात्रै टेन्डर आह्वान गरिएको छ । ‘पहिरो गएको केही महिनामै तटबन्धका लागि टेन्डर आह्वान गरिएको भए अहिलेसम्म आधा काम सकिन्थ्यो । महाकालीले कटान गर्ने थिएन,’ स्थानीय भोजराज जोशीले भने, ‘सरकारले उक्त क्षेत्रमा तटबन्ध बनाउन गरेको ढिलासुस्तीले तटबन्ध भासिन पुग्यो ।’
साढे ४ किमि लम्बाइमा पक्की तटबन्ध निर्माण गरे सदरमुकाम खलंगा बजार पूरै सुरक्षित हुने हुँदा अहिलेसम्म ४ हजार २ सय ५० मिटर लम्बाइको पक्की तटबन्ध निर्माणका लागि टेन्डर भएको र ३७ सय मिटरमा मात्र पक्की तटबन्ध निर्माण भएको छ ।
सुरुको ५ वर्षे गुरुयोजनामा ३ अर्ब ५ करोड लागतमा पक्की तटबन्धसहित धौलाकोटदेखि लालीसम्म विभिन्न ठाउँमा साढे ८ किमिमा तारजाली हालेर ५ वर्षभित्र आयोजनाले निर्माण कार्य सम्पन्न गर्ने जनाएको थियो । आयोजनाले ४ वर्षसम्म १ अर्ब २० करोड बजेट खर्च गरेको छ । आगामी आवमा तटबन्धको काम सक्ने योजना भए पनि यही गतिले अगाडि बढे एक वर्षमै काम सम्पन्न हुने सम्भावना नरहेको आयोजना प्रमुख देवकोटाले बताए ।
चालु आवमा तटबन्ध निर्माणमा सबै प्याकेजमा गरी गत महिनासम्म ३७ करोड ५१ लाखभन्दा बढी खर्च गरिसकेको छ । यो वर्ष बाँकी कामका लागि ८ करोड माग गरिएको कार्यालयले जानकारी दिएको छ । भौतिक कार्य प्रगति भने ७० प्रतिशत मात्रै रहेको आयोजना प्रमुख देवकोटाले जानकारी दिए ।