यदि विमानमा दुबै पाइलट निदाएर एयरपोर्ट पछाडि छुट्यो भने के हुन्छ ? जानी राखौँ
प्रकाशित मिति : भाद्र ४, २०७९ शनिबार
विमानलाई सबैभन्दा छिटो यातायातको साधन मानिन्छ। यही कारणले गर्दा विमान उडाउने पाइलटहरू आफ्नो काममा निकै सचेत हुन्छन् । यसका बाबजुत टर्बुलेन्सको कारण विमानमा झटका लागि रहन्छ । तर, सोच्नुहोस् त, यदि विमान हजारौं फिट हावामा उडिरहेको छ र त्यसका दुवै पाइलटहरू निदाए भने के हुन्छ ?
यस्तै एउटा घटना हालै इथियोपियाको राजधानी अदिस अबाबामा भएको छ । इथियोपियन एयरलाइन्सका पाइलटहरू ३७ हजार फिटको उचाइमा पुगेपछि निदाएका थिए । विमान सुडानको खार्तूमबाट अदिस अबाबाका लागि उडेको थियो । यी पाइलटहरू यति गहिरो निद्रामा थिए कि उनीहरूले एयर ट्राफिक कन्ट्रोलबाट आएको चेतावनीलाई पनि बेवास्ता गरे। जसका कारण विमान अवतरण गर्न थप २५ मिनेट लाग्यो । एयर सेफ्टी रेगुलेटरीले घटनालाई निकै गम्भीर भन्दै छानबिन सुरु गरेको छ ।
विमानमा पाइलटहरू कसरी सुत्छन् ?
आज प्रयोगमा रहेका विमानहरू अटोपाइलट प्रविधिले सुसज्जित छन्। यस्तो अवस्थामा उडान भरेपछि पाइलटको पहिलो लक्ष्य तोकिएको उचाइमा पुग्ने हो । यदि मौसम सफा छ र कुनै खतरा छैन भने, पाइलटहरूले आफ्नो गन्तव्यमा पुग्न अटोपाइलटको सुविधा खोल्छन्।
यस्तो अवस्थामा विमानका पाइलटले मात्रै विमानको मुभमेन्टलाई निगरानी गर्नुपर्ने हुन्छ । बाँकी काम अटोपाइलटद्वारा गरिन्छ। यस्तो अवस्थामा थकानका कारण पाइलटहरू गहिरो निद्रामा जान्छन् । यस्तो अवस्थामा कयौं पटक आफ्नो हेडसेटमा एयर ट्राफिक कन्ट्रोलको आवाज पनि सुन्दैनन् ।
यदि विमानले आफ्नो गन्तव्य पार गर्यो भने के हुन्छ
अटोपायलट सक्रिय हुँदा, विमान गन्तव्यमा पुर्याउनको लागि कम्प्युटर पूर्ण रूपमा जिम्मेवार हुन्छ। जब विमान आफ्नो तोकिएको एयरपोर्टमा पुग्छ, अटोपाइलट जडान विच्छेद गर्नुपर्छ। एकपटक विच्छेद भएपछि, विमानको सम्पूर्ण नियन्त्रण फेरि पाइलटको हातमा हुन्छ।
त्यसपछि उसले आफ्नो सीप र तालिमको आधारमा हजारौं फिटको उचाइमा उड्ने विमानलाई सुरक्षित रूपमा जमिनमा अवतरण गराउँछ। तोकिएको एयरपोर्टमा पुगेर पनि अटोपाइलट बन्द गरिएन भने ककपिटमा हुटर बज्छ । यो एक चेतावनी हो कि तपाईंले आफ्नो गन्तव्य पार गर्नुभयो। यस्तो अवस्थामा पाइलटहरू तुरुन्तै सतर्क भएर विमानलाई नजिकैको विमानस्थलमा अवतरण गर्ने प्रयास गर्छन्।
कसरी काम गर्दछ अटोपाइलट
अटोपाइलट सोचे जस्तो ‘अटो’होइन। पाइलटको सिटमा बसेर वास्तविक पाइलटले सुत्दा बटन थिच्ने रोबोट छैन। यो केवल एक उडान नियन्त्रण प्रणाली हो, जसले पाइलटलाई निरन्तर म्यानुअल नियन्त्रण बिनानै हवाइजहाज उडान गर्न अनुमति दिन्छ।
आधुनिक उडान नियन्त्रण प्रणाली मुख्यतया तीन भागहरू समावेश गर्दछ। पहिलो- उडान निगरानी कम्प्युटर, दोस्रो- धेरै उच्च-गति प्रोसेसरहरू र तेस्रो- विमानका विभिन्न भागहरूमा जडान गरिएका सेन्सरहरूको श्रृंखला। सेन्सरहरूले विमान भरबाट डाटा सङ्कलन गर्छन् र तिनीहरूलाई प्रोसेसरहरूमा पठाउँछन्, जसले कम्प्युटरलाई के गर्ने भनेर बताउँछ।
स्वचालित उडान नियन्त्रण तीन भाग हुन्छन्
स्वचालित उडान नियन्त्रणहरू पनि जटिलताको तीन फरक स्तरहरूमा आउँछन्। त्यहाँ एकल-, दुई-, र तीन-अक्ष अटोपाइलटहरू तिनीहरूले नियन्त्रण गर्ने भागहरूको संख्यामा निर्भर गर्दछ। एकल-अक्ष एलेरन्स नियन्त्रण। एकल-अक्ष अटोपायलटलाई “विङ लेवलर” पनि भनिन्छ किनभने यसले विमानलाई नियन्त्रण गर्छ र पखेटाहरूलाई जमिनमा लम्बाइ बनाउँछ।
एकै समयमा, डबल अक्ष अटोपायलटले एकल अक्षले गर्ने सबै काम गर्न सक्छ। साथै यसले विमानको लिफ्ट (जमिनबाट उचाइ) ह्यान्डल गर्छ। यस बाहेक, तीन-अक्ष अटोपाइलटले सिंगल र डबलको संयोजनमा सम्पूर्ण विमान ह्यान्डल गर्दछ। यसले कम्प्युटर सर्भरमेकानिज्म एकाइहरूलाई अब के गर्ने भनेर बताउँछ।
अटोपाइलट पनि धेरै खतरनाक
अटोपाइलटको सफलता पाइलटको ज्ञानमा निर्भर गर्दछ। यदि तिनीहरू गलत तरिकाले प्रोग्राम गरिएका छन् भने तिनीहरूले तपाईंलाई मृत्युको थ्रेसहोल्डमा लैजान सक्छन्। अमेरिकी वायुसेनाका पूर्व पाइलट र उड्डयन विशेषज्ञ अर्ल वेनरका अनुसार अटोपायलटहरू मूर्ख र कमाण्डिङ सिपाही हुन्।
उनले गलत सूचना पाए आफूले पनि स्वीकार गर्ने बताए । जसको मतलब उसले तिमीलाई मार्न सक्छ। यदि तपाईं विमान उडान गर्ने कलामा पूर्ण रूपमा निपुण हुनुहुन्न भने, तपाईंले अटोपायलट प्रयोग गर्नु हुँदैन। (यो लेख नवभारत टाइम्सबाट अनुवाद गरिएको हो । )