ममदानीले न्यूयोर्क सिटीमा निःशुल्क बस, चाइल्ड केयर, स्थिर भाडा र सस्तो ग्रोसरी लागु गर्न सक्लान्?
प्रकाशित मिति : असार १४, २०८२ शनिबार
न्यूयोर्क सिटीका डेमोक्रेटिक मेयर उम्मेदवार जोहरान ममदानीले निःशुल्क बाल हेरचाह, ३० डलर न्यूनतम ज्याला, र शहरका कर्पोरेसनहरूमाथि ठूलो कर वृद्धिको वाचा गरे पनि, धेरै कुरा मेयरको प्रत्यक्ष नियन्त्रणमा पर्दैनन्। ममदानीको प्रगतिशील अभियानका यी वाचाहरू विशेष गरी युवा मतदातामाझ लोकप्रिय छन्, किनकि उनले न्यूयोर्क शहर अत्यधिक महँगो भएको र त्यसलाई समाधान गर्न ठोस योजना ल्याएको दाबी गरेका छन्।
ममदानीले बस सेवा निःशुल्क गर्ने, अपार्टमेन्टहरूको भाडा स्थिर राख्ने, शहरको स्वामित्वमा किराना पसलहरू खोल्ने, र निःशुल्क प्रारम्भिक बाल हेरचाह प्रदान गर्ने वाचा गरेका छन्, जसले उनको अभियानलाई लोकप्रिय बनाएको छ। तर ती वाचाहरू कार्यान्वयन सम्भव छन् कि छैनन् भन्ने विषय अझै खुला प्रश्नका रूपमा बाँकी छ, किनकि तीमध्ये धेरै कुरा मेयरको एकल अधिकार क्षेत्रबाहिर पर्दछन्।
भाडा स्थिर गर्ने एजेन्डा नयाँ होइन, तर ममदानीका अन्य प्रस्तावहरूले न्यूयोर्क शहरको नाटकीय पुनःकल्पना गर्छन्। उनका धेरैजसो योजना व्यवसाय र धनीहरूमाथि कर वृद्धिको माध्यमबाट राजस्व बढाउनेमा आधारित छन्। उनले आयकर वृद्धिका साथै महँगा घर भएका गोरा र धनी छिमेकहरूमा सम्पत्ति करको भार स्थानान्तरण गर्ने प्रस्ताव गरेका छन्। तर व्यवसायी नेताहरूले यो योजना न्यूयोर्कको अर्थतन्त्रका लागि हानिकारक हुन सक्ने चेतावनी दिएका छन्।
ममदानीले वाचा गरेका धेरैजसो प्रस्तावहरू कार्यान्वयन गर्न उनलाई अल्बानी र वाशिंगटनबाट आउने राजनीतिक प्रतिरोधसँग जुध्नुपर्नेछ। कर वृद्धि जस्ता प्रस्तावहरूमा गभर्नर क्याथी होकुलको बजेट प्रभाव महत्वपूर्ण हुने भएकाले त्यो पनि चुनौती हो। होकुलले राज्य आयकर नबढाउने वाचा गरिसकेकी छन्।
ममदानीले प्रति वर्ष १० लाख डलरभन्दा बढी कमाउने बासिन्दाहरूलाई २ प्रतिशतको नयाँ आयकर लगाउने प्रस्ताव गरेका छन्, जसबाट वार्षिक झण्डै ४ बिलियन डलर राजस्व आउने उनको अनुमान छ। उनले कर्पोरेट कर दर ७.२५ प्रतिशतबाट ११.५ प्रतिशत बनाउने प्रस्ताव पनि गरेका छन्, जसले थप ५ बिलियन डलर राजस्व ल्याउने उनको विश्वास छ।
सन् २०२१ मा राज्यले धनीहरूमाथि व्यक्तिगत आयकर वृद्धि गरिसकेको छ, जसले न्यूयोर्क सिटीका उच्च आय भएका व्यक्तिहरूलाई देशकै उच्च दरमा कर तिर्न बाध्य बनाएको थियो। यस्तो कर वृद्धिका लागि राज्य विधानसभाको स्वीकृति र गभर्नरको हस्ताक्षर आवश्यक पर्छ। गभर्नर होकुलले न्यूयोर्कका आगामी मेयरसँग राम्रो सम्बन्ध चाहेको भए पनि कर वृद्धिको प्रस्तावलाई अस्वीकार गरिसकेकी छन्।
ट्रम्प प्रशासनबाट संघीय कोषमा गरिएका कटौतीहरूले पनि चुनौती थपेका छन्। संघीय सरकारले शरणार्थी सहायता र प्रकोप व्यवस्थापनमा खर्च हुने सयौं मिलियन डलर कटौती गरिसकेको छ। यस्ता कटौतीले ममदानीको योजनामा आवश्यक कोषमा प्रभाव पार्न सक्छ।
ममदानीको अर्को ठूलो योजना आवाससँग सम्बन्धित छ। उनले २ लाख सस्ता आवास इकाइ निर्माण गर्ने र १० लाख अपार्टमेन्टको भाडा स्थिर राख्ने प्रस्ताव गरेका छन्। तर यस्तो निर्माण कार्यका लागि शहरले ७० बिलियन डलर ऋण लिनुपर्नेछ, जसले अनुमत सीमा ३० बिलियनले पार गर्नेछ। यो सीमा नाघ्न राज्यको स्वीकृति चाहिन्छ।
बाल हेरचाह अर्को मुख्य मुद्दा हो। धेरै परिवारहरू यसै कारणले शहर छोड्न बाध्य छन्। एउटा सर्वेक्षणअनुसार, ४ वर्ष वा सोभन्दा कम उमेरका बच्चा भएका आधाभन्दा बढी परिवारहरू बाल हेरचाह खर्च बेहोर्न सक्दैनन्। ममदानीले ६ हप्तादेखि ५ वर्ष उमेरसम्मका बालबालिकाका लागि निःशुल्क हेरचाह कार्यक्रम ल्याउने प्रस्ताव गरेका छन्, जसको लागत ५–८ बिलियन डलर अनुमान गरिएको छ।
भाडा स्थिर योजना र निःशुल्क बाल हेरचाहको अवधारणा डे ब्लासियो प्रशासनसँग जोडिएको छ। एरिक एडम्सको नेतृत्वमा भने ती योजनाहरू बजेट कटौतीको मारमा परेका छन्।
यस मुद्दामा गभर्नर होकुल र ममदानी आंशिक रूपमा सहमत छन्। होकुलले राज्यको बाल कर क्रेडिटमा वृद्धिको प्रस्ताव गर्दै बाल हेरचाह कार्यक्रमको बजेट झण्डै २ बिलियन डलर पुर्याएकी छन्।
ममदानीले न्यूयोर्क सिटीको बस सेवा निःशुल्क बनाउन चाहन्छन्। २०२३ को राज्य बजेटमा बरो-आधारित निःशुल्क बस सेवा पाइलट कार्यक्रम समावेश थियो, जसमा यात्रु संख्या बढेको देखिएको थियो। ममदानीले ३२७ बस रुट निःशुल्क गर्न वार्षिक ७०० मिलियन डलर लाग्ने बताएका छन्।
अप्रिलमा अल्बानीले एमटीएको पूँजी योजना अन्तर्गत ६८ बिलियन डलर अनुमोदन गरेको भए पनि अझै ३ बिलियन रकम अभाव रहेको गभर्नरले बताएकी छन्। अहिले पनि धेरै यात्रुहरूले भाडा नतिरी बस चढ्ने गरेका छन्।
खाद्य मूल्य वृद्धिलाई सम्बोधन गर्न ममदानीले शहरको स्वामित्वमा पाँच किराना पसल स्थापना गर्ने प्रस्ताव गरेका छन्। यी पसलहरूले थोक मूल्यमा खाद्य वस्तु किनबेच गर्नेछन्, जसले खर्च घटाउन मद्दत गर्न सक्छ। तर यस्ता पाँच पसलले सम्पूर्ण शहरको मूल्य नियन्त्रण गर्न सक्ने सम्भावना कम छ।
२०२५ को प्रारम्भमा राज्यले न्यूनतम ज्याला १६.५० डलर पुर्याइसकेको छ। ममदानीले यसलाई २०३० सम्ममा ३० डलर पुर्याउने चाहना व्यक्त गरेका छन्। राज्यव्यापी ज्याला वृद्धिको माग सशक्त नभएकाले यो प्रस्ताव चुनौतीपूर्ण देखिन्छ। उनले सिटी काउन्सिलमार्फत छुट्टै न्यूनतम ज्याला तय गर्ने प्रस्ताव गरेका छन्, तर काउन्सिलसँग यस्तो अधिकार स्पष्ट छैन।