अमेरिका-इरान आणविक सम्झौता: सहमतिको सम्भावना कति ?
प्रकाशित मिति : जेष्ठ १७, २०८२ शनिबार
अमेरिकाले इरानसँग आणविक सम्झौताका लागि प्रस्ताव पठाएको ह्वाइट हाउसले पुष्टि गरेको छ। इरानी विदेशमन्त्री अब्बास अराघचीले ओमानी समकक्षी बद्र अल बुसैदीमार्फत “अमेरिकाको प्रस्तावका केही तत्वहरू” प्राप्त भएको जानकारी दिएका छन्।
संयुक्त राष्ट्रसंघको आणविक निगरानी संस्था आईएईए को रिपोर्टपछि यो खबर बाहिर आएको हो, जसमा इरानले उच्च स्तरमा प्रशोधित युरेनियम उत्पादन तीव्र बनाएको उल्लेख छ। यो युरेनियम आणविक हतियार बनाउन प्रयोग गर्न सकिने प्रमुख सामग्री हो।
अहिलेको अवस्थामा अमेरिका र इरानबीच आणविक सम्झौताको सम्भावना निकै अनिश्चित देखिन्छ।
आईएईए को रिपोर्टअनुसार इरानसँग अहिले ६० प्रतिशत प्रशोधन गरिएको ४०० किलोग्रामभन्दा बढी युरेनियम छ, जुन आणविक बम बनाउन प्रयोग गर्न सकिने स्तरको नजिक छ। इरानले आफ्नो आणविक कार्यक्रम शान्तिपूर्ण भएको दाबी गरे पनि यो स्तरको प्रशोधनले अन्तर्राष्ट्रिय समुदायमा चिन्ता बढाएको छ।
अमेरिकाको कडा अडान: ह्वाइट हाउसकी प्रेस सचिव क्यारोलिन लेविटले इरानका लागि यो सम्झौता स्वीकार गर्नु नै उत्तम विकल्प भएको बताएकी छिन्।
राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले इरानले कहिल्यै पनि आणविक बम बनाउन नपाउने स्पष्ट पारेका छन्। ट्रम्पका विशेष दूत स्टिभ विट्कफले इरानलाई “विस्तृत र स्वीकार्य” प्रस्ताव पठाएका छन्।
इरानी विदेशमन्त्री अराघचीले अमेरिकाको प्रस्तावलाई इरानको राष्ट्रिय हित, सार्वभौमिकता र जनताको अधिकारको सिद्धान्तअनुसार जवाफ दिइने बताएका छन्।
साथै, इरानी सरकारी मिडियाले आईएईए को रिपोर्टलाई “राजनीतिक उद्देश्यप्रेरित” र “आधारहीन आरोपसहितको” भन्दै आईएईए को बोर्ड बैठकमा कुनै कारबाहीको प्रयास भएमा इरानले “उचित कदम चाल्ने” चेतावनी दिएको छ।
राष्ट्रपति ट्रम्पले २०१८ मा सन् २०१५ को ‘ज्वाइन्ट कम्प्रिहेन्सिव प्लान अफ एक्सन’ सम्झौताबाट अमेरिकालाई बाहिर निकालेका थिए। उक्त सम्झौतालाई “अस्थायी र अपूरो” भन्दै खारेज गरेपछि इरानमाथि पुनः कडा प्रतिबन्ध लगाइएको थियो।
त्यसपछि इरानले पनि आफ्नो कार्यक्रमलाई क्रमशः तीव्र बनाउँदै आएको छ। यो अविश्वासको वातावरणले नयाँ सम्झौतामा पुग्न कठिन बनाएको छ।
अप्रिलदेखि ओमानको मध्यस्थतामा तेहरान र अमेरिकाबीच वार्ता चलिरहेको छ। यद्यपि, आईएईए को पछिल्लो रिपोर्टपछि अमेरिका, बेलायत, फ्रान्स र जर्मनीले इरानमाथि आणविक अप्रसार प्रतिबद्धता उल्लंघनको आरोप लगाउने सम्भावना बढेको छ, जसले इरानमाथि थप दबाब सिर्जना गर्नेछ।
राष्ट्रपति ट्रम्पले कूटनीतिक उपाय असफल भए इरानका आणविक संरचनाहरूमा आक्रमण गर्ने चेतावनी पनि दिएका छन्, जसले तनाव अझ बढाएको छ।
यी सबै पक्षहरूलाई हेर्दा, अमेरिका र इरानबीचको आणविक सम्झौता तत्काल हुने सम्भावना कम देखिन्छ। दुवै पक्ष आ-आफ्नो अडानमा अडिग रहेकाले कूटनीतिक प्रयासहरूले ठोस परिणाम दिन अझै समय लाग्न सक्छ।