अनुभव: किशोर नेपाल: मास्कमा निसासिएको काठमाडौं र डेढसय किलोमिटर कोरोना अनुभव
प्रकाशित मिति : आश्विन १२, २०७७ सोमबार
– किशोर नेपाल
बत्तीसपुतली, काठमाडौ–९ देखि भरतपुरसम्म, लगभग १५० किलोमिटर राजमार्गका दुबैछेउ हेर्दैजाँदा यहाँका बस्तीलाई कोरोना महामारीले छोएको जस्तो कतै लागेन । नागढुंगाबाट केही किलोमिटर ओरालो लागेपछि चन्द्रागिरि नगरपालिकाको सीमा सकिन्छ । त्यसपछि शुरुहुन्छ धादिंगको धुनिबेशी नगरपालिका । धुनिबेशी नगरपालिकाको सीमादेखि काठमाडौ महानगरसम्मको दूरी त्यस्तै बीस किलोमिटर जति होला ।
तर, काठमाडौ महानगरमा शीतल समीर चलेरपनि मानिस मुहारमा लगाएको मास्कले निसासिएकोछ, स्यानिटाइजरले लपक्क भिजेकोछ, साबुन–पानीसंग ‘एलर्जिक’ भएर पनि, मिची मिची हात धून ब्यस्तछ । धुनिवेशी नगरपालिकामा मानिसको मुहारमा मास्क छैन, रक्सीको गन्ध आउने स्यानिटाइजर रक्सी पिउने लत लागेका बाहुन–क्षेत्रीको घरभित्र समेत हुल्न निषेधछ । हात भनेको भातखाने बेलामा धुने हो । अरुबेला के लाई धुनु ? बाल मतलब !
धुनिबेशी नगरपालिका अन्तर्गत पृथ्वी राजमार्ग छेउछाउका प्रख्यात बस्ती हुन: खानीखोला, नौबिसे, धार्के र महादेव बेंशी । त्यसबाहेक अन्य साना–ठूला बस्ती पनि होलान ।
यो पूरै बस्तीमा मुहारमा मास्क लगाएका एकजना मानिस देखिएन ।
गरीबसंग मुखमा माड लगाउने पैसा थिएन, मुहारमा मास्क कसरी लगाओस ? किन्ने पैसा नभएर थिएन होला । तर, मुहारले नै पैसावाल भनेर चिनिने मानिसको मुहारमा समेत मास्क नदेखिनु आश्चर्य थियो ।
सरकारले कोरोना बिरुध्द टेलिफोनमा मुहारमा मास्क लगाउने नारा सुनाएकैछ । कोरोना लागेको नलागेको जाँच्न दुइहजार रुपैयाँ लाग्ने समाचार पनि सुनाएकैछ । सरकारको नारा लोक–कल्याणकारी समाजको निर्माण भएपनि निर्धन जनताको कोरोना परीक्षण निःशुल्क गराउन सक्दैन ।
हरेकदिन कोरोनाले यति बाँचे र यति मरे भन्ने चाहीं सुनाएकैछ । जिउँदा मानिसको पीसीआर परीक्षण निःशुल्क गराउने क्षमता नभएपनि, सरकारले मसानमा परीक्षक पठाएर मृतक कोरोनाले मरेको हो भन्ने पत्ता लगाउने गरेकोछ । ‘यो भन्दा बढी हामी के नै गर्न सक्छौं र ?’ सरकारका अधिकारीहरुको स्पष्ट भनाइ छ ।
कुरा गर्दै थिएँ चितवन यात्राको । हामी आनन्दकुमार माझीको ट्याक्सीमा थियौं । धुनिवेशी कटेपछि सडकमा मास्क लगाएका मुहार भेटिने अनुमान थियो मेरो । गल्छी र बैरेनीमा पनि अवस्था उस्तै थियो । मास्क कसैको अनुहारमा थिएन । बैरेनी कटेपछि हामी हेमलेट रेष्टुराँमा रोकियौं चिया नास्ताका लागि । त्यहाँ स्यानिटाइजरको प्रबन्ध थियो ।
आगन्तुकहरुलाई मास्क लगाएरमात्र रेष्टुराँमा प्रवेशगर्ने सार्वजनिक अनुरोध थियो । सफाई पनि, अघिपछिको तुलनामा, केही बढी नै गरिएको थियो । कामदारहरु पनि सबैले मास्क लगाएका थिए । रेष्टुराँ मालिकले सरकारको सुरक्षा सम्बन्धी निर्देश राम्ररी पालन गरेको र गराएको थियो ।
तर पनि, हातका औंलाहरु सबै एकनासका नभएझैं रेष्टुराँका ग्राहकहरु एकनासका थिएनन । रेष्टुराँमा आउने हामी बाहेक अरु कसैको मुहारमा मास्क देखेनौ हामीले ।
त्यहाँबाट निस्किएपछि, म सोच्दै थिएँ, गजुरी र मलेखुतिर मुहारमा मास्कवाला निकै भेटिएलान । गजुरी धादिंग जिल्लाको सानो तर एडभान्स बजार हो । यहाँ सेनाको ब्यारेक र ब्यांकहरु छन । मूल रुपले सरकारी र अध्र्द सरकारी कार्यालयमा खटिएर आएका तथा डेरामा बस्ने कर्मचारीहरुका कारण गुलजार भएकोछ गजुरी । मलेखु त माछा बजार नै भै हाल्यो ।
यी दुबै बजारमा घुमफिर र किनमेलगर्ने मानिसको मुहारमा मास्कको दर्शन भएन । मलेखुपछिका चुमलिंगटार र कुरिनटार जस्ता रमाइला बस्तीमा मुहारमा मास्क बिहिन मानिसको चहल–पहल थियो । मनकामना केबुलकारको मूल व्दार वरिपरिको बजार सूनसान थियो ।
मनकामना माइको मन्दिर सरकारले बन्द गरिदिएको थियो कोरोनाका कारण । मन्दिर नै बन्द भएपछि केबुलकार कसले चढने ? त्यसैले केबुलकार पनि चलेको थिएन । त्यसपछिको प्रसिध्द मुग्लिन बजारमा पनि मुहारमा मास्क नलगाएका मानिसहरुकै चहल–पहल बढी थियो ।
मुग्लिनबाट भरतपुरतिरको यात्रामा पनि मानिसको मुहारमा खासै मास्क देखिएन । भरतपुरमा स्वास्थ्य दर्पण पत्रिकाका प्रकाशक तथा प्रधान सम्पादक तथा त्यसै नामको टेलिभिजन कार्यक्रमका संचालक संदीप श्रेष्ठसंग भेटभयो । संदीप अहिले लायन्सका अभियन्ता पनि हुन । उनले चितवन जिल्लामा कोरोना महामारीको शुरुआतमा त्यसका बिरुध्द सचेतना फैलेको थियो ।
त्यतिखेर कोरोना महामारीले मरेकाहरुको लाश सरकारले सेना लगाएर गाडने वा पोल्ने गराउँथ्यो । यसको कारण के थियो ? अहिलेसम्म कसैले बुझेको छैन । तर अब, परिस्थिति सामान्य भै सकेको छ । पहिलो चरणमा मानिसहरु कोरोना लागेका मानिसको लाश छुन, बोक्न र जलाउन हच्किन्थे । पछि, घृणाको त्यो लहर रोकियो ।
अहिले त नारायणघाट र भरतपुरका बजारहरु उन्मत्त देखिन्छन । चितवनका ठालु किसानहरु आफनो रुखमा फलेका एभोकाडो ठेकदारको जिम्मा लगाएर आफू भाटभटेनी सुपरस्टोरमा किनेर खान्छन । भाटभटेनी सुपरस्टोरमा बाहिर बजारमा भन्दा सस्तो सामान पाइन्छ भन्छन उपभोक्ता । यो सुपरस्टोर दुवइ, कतार, कुवेत, कोरिया, मलेशिया, रियाद लगायतका मुलुकमा वैदेशिक रोजगारीमा गएका मानिसहरुको बिलाशको केन्द्र बनेकोछ ।
चितवनमा २०३८ जनालाई कोरोना लागेकोमा १७ जनाका मृत्यु भएकोछ । यो रजिष्टर्ड केस हो ।
रजिष्टर्ड नभएका केस धेरै छन, संदीप बताउँछन । यो अवस्था चितवनको मात्रै होइन, सम्पूर्ण देशको हो । सरकारको असक्षमताका कारण बढीभन्दा बढी पीसीआर जाँच हुन सकेको छैन । सरकारले अघिल्लो साता निषेधाज्ञा फिर्तालिएर होटल, रेष्टुराँ र सार्वजनिक यातायात माथिको रोकटोक हटाएपछि चितवनमा चहल–पहल निकै बढेकोछ ।
भरतपुर महानगरमा बढीमा तीस प्रतिशत नागरिकले मात्रै आफनो मुहार मास्कले ढाक्ने गरेको अनुमान गर्न सकिन्छ । अधिकांश मानिसको मास्क कि उसको कमीजको खल्तीमा हुन्छ कि चिउँडोमा झुण्डिएको हुन्छ । सरकारी कार्यालय वा मास्क अनिवार्य गरिएका कार्यालयमा जाँदामात्रै मास्कको उपयोगिता झल्किन्छ ।
चितवनका मानिस रौसिया स्वभावका छन । साँझको भेटघाटले सामाजिक चलनको रुप लिइ सकेकोछ ।
सरकारले निषेधाज्ञा फिर्तालिने बित्तिकै उनीहरु जम्न थाली हाले । एकातिर आपसी रमाइलोको बिषय छ, अर्कोतिर कोरोना महामारीको चुनौति छ ।
चितवनवासीमा आत्मबल त छ । तर, के आत्मबलले मात्रै कोरोनालाई पछार्न सक्ला मानिसले ? यो जीवन्त र ज्वलन्त प्रश्नको उत्तर चितवनवासीलाई मात्रै होइन, नेपाली जनतालाई चाहिएकोछ ।